جام جم آنلاين: ميل به بچه‌دار شدن يكي از اساسي‌ترين احساسات انسان‌هاست، اما گاهي اين آرزو به واقعيت تبديل نشده و زوج‌ها به دلايلي به اين خواسته خود نمي‌رسند بنابراين نازايي، مشكلي اساسي و جدي به حساب مي‌آيد كه ممكن است افراد زيادي را درگير كرده و مشكلات ديگري نيز برايشان ايجاد كند.
از سوي ديگر نازايي به عنوان يكي از علل اصلي طلاق در جامعه شناخته شده و از اين رو نيز اهميت بيشتري پيدا مي‌كند.
دكتر الهه ثناگو، جراح و متخصص زنان و زايمان در اين‌باره به جام‌جم مي‌گويد: «چنانچه زوجي به مدت يك سال از هيچ روش جلوگيري از بارداري استفاده نكرده و خانم باردار نشود، به آن نازايي يا به اصطلاح دقيق‌تر ديرزايي گفته مي‌شود. نازايي 3 علت مردانه، زنانه و ناشناخته دارد كه 20 تا 40 درصد موارد مردانه، 40 تا 50 درصد زنانه و 10 تا 20 درصد موارد ناشناخته است.»
علل مردانه
وي با اشاره به علل مردانه نازايي توضيح مي‌دهد: «ميان مردان بيماري‌هاي عفوني ـ تناسلي قبلي، سابقه تورم بيضه‌ها به علت اوريون، سابقه ضربه به بيضه‌ها، پيچ‌خوردگي بيضه‌ها، سابقه جراحي تناسلي، پايين نيامدن بيضه‌ها و واريكوسل كه به معناي تورم عروق اطراف بيضه است مي‌توانند روي كيفيت اسپرم تاثير بگذارند.»
اين پزشك متخصص مي‌افزايد: «بعضي از مواد شيميايي مانند سموم و حشره‌كش‌ها، برخي از انواع داروها، سيگار و مواد مخدر نيز مي‌توانند در اين زمينه موثر باشند. همچنين مصرف مواد هورموني در بدنسازي، بيماري‌هاي عمومي مانند مشكلات تيروئيدي يا كمبود هورمون‌هاي مردانه به علت ژنتيك يا صدمات نخاعي مي‌توانند منجر به نازايي شوند.» به گفته دكتر ثناگو سن ميان مردان برخلاف زنان ، عامل مهمي براي نازايي نيست.
نازايي به علل زنانه
دكتر ثناگو درباره علل زنانه نازايي مي‌گويد: «براي وقوع حاملگي در زن سيستم مغزي، هورموني، تخمداني و رحمي وي بايد سالم باشند به اين معني كه ترشحات زنانگي بايد عادي بوده، رحم سالم، لوله‌هاي رحمي باز، تخمدان‌ها فعال و تخمك‌گذاري ماهيانه نيز مرتب باشد. البته اين شرايط مستلزم همكاري دقيق هورموني ميان قسمت‌هاي مختلف مغز شامل هيپوفيز و هيپوتالاموس با يكديگر و با تخمدان‌هاست و اختلال در هر كدام از اين موارد مي‌تواند منجر به عدم بارداري شود.»
وي مي‌افزايد: «استرس، شرايط بد محيطي، رژيم‌هاي سخت غذايي و كاهش وزن ناگهاني، لاغري شديد و بعضي تومورهاي مغزي، التهاب و عفونت در مغز و پرده‌هاي آن و اختلالات تيروئيد نيز مي‌توانند باعث بروز مشكل و عدم تخمك‌گذاري شوند.»
دكتر ثناگو با ذكر اين نكته كه يائسگي در هر سني باعث نازايي خانم‌ها خواهد شد، يادآور مي‌شود: «كاهش ماده ژنتيكي تخمدان‌ها يا به اصطلاح يائسگي در هر سني باعث نازايي مي‌شود. هر نوع جراحي روي رحم يا لوله‌ها يا تخمدان‌ها، حاملگي خارج رحمي، جراحي‌هاي شكمي، لگني مثل آپانديس و به خصوص زماني كه پاره شده است، عفونت‌هاي تناسلي ـ آميزشي مثل سوزاك و عفونت‌هاي مكرر رحمي نيز مي‌توانند باعث انسداد لوله‌ها و نازايي شوند.»
وي ادامه مي‌دهد: «سابقه كورتاژ رحمي و سقط‌هاي غيرقانوني هم مي‌توانند در رحم و احيانا لوله‌ها چسبندگي ايجاد كنند. چاقي نيز از جمله عوامل مستعدكننده نازايي است، بخصوص اگر همراه با رويش موهاي اضافه در بدن و اختلالات قاعدگي نيز باشد كه به آن سندرم تخمدان پلي‌كيستيك يا در اصطلاح عامه تنبلي تخمدان مي‌گويند.»
دكتر ثناگو با ذكر اين نكته كه سن مهم‌ترين عامل كاهش باروري در زنان است يادآور مي‌شود: «در جامعه امروزي با توجه به بالا رفتن سن ازدواج و به تعويق انداختن بارداري اين عامل بيشتر مورد توجه قرار گرفته است. بعد از 30 سالگي ميزان باروري شروع به كاهش مي‌كند كه اين روند كاهش بعد از 35 سالگي سرعت مي‌يابد بنابراين به همه زوج‌هاي جوان توصيه مي‌شود در صورتي كه هر كدام از عوامل خطر ذكر شده را دارند يا در صورت سابقه خانوادگي نازايي، سقط مكرر، بچه‌هاي عقب‌مانده ذهني يا جسمي يا يائسگي زودرس حتما در مورد بارداري و زمان آن با پزشك خود مشورت كنند.»
تشخيص و درمان
اين متخصص زنان و زايمان در مورد روش‌هاي تشخيصي و درمان نازايي توضيح مي‌دهد: «بررسي اسپرم، بررسي زنان از نظر تخمك‌گذاري و بررسي باز بودن لوله‌ها از نخستين گام‌هاي ارزيابي علت نازايي هستند.
نازايي درمان‌هاي مختلفي نيز دارد كه شامل درمان‌هاي دارويي (خوراكي و تزريقي) و روش‌هاي كمك‌باروري خواهند بود.وي مي‌گويد:« امروزه با توجه به پيشرفت‌هاي علمي و تكنولوژي و با استفاده از روش‌هاي نوين كمك‌باروري تقريبا اكثريت موارد نازايي قابل درمان هستند.»
دكتر ثناگو در نهايت تاكيد مي‌كند: «همه خانم‌ها هر ماهي كه از روش‌هاي جلوگيري استفاده نكنند، به طور طبيعي فقط 25 درصد باردار مي‌شوند و 75 درصد بارداري وجود ندارد. به اين معني كه به طور طبيعي ممكن است 6 ماه تا يك سال زمان نياز باشد تا بارداري ايجاد شود.»
به گفته دكتر ثناگو اگر زني سنش بيشتر از 35 سال است و عوامل خطر را هم دارد، بايد پس از 6 ماه به پزشك مراجعه كند. اما اگر زوجي هيچ مشكلي ندارند و هر دو نفر سالم هستند، مي‌توانند حتي تا يك سال هم صبر كنند.
نيلوفر اسعدي‌بيگي
گروه سلامت