جام جم آنلاين: تهيه برنامه‌هاي صبحگاهي جذاب و پرهيجان براي بسياري از مردم كه دوست دارند هر صبح را با اميد به آينده و با نشاطي واقعي شروع كنند كار ساده‌اي نيست. يك برنامه صبحگاهي خوب، مي‌تواند مردم را براي تمام روزي كه در انتظارشان است، آماده كند و شرايطي به وجود بياورد كه با يك نگاه جديد و با روحيه عالي، تمام روز سر‌حال باشند.
در حال حاضر تمامي شبكه‌هاي سيما با قرار دادن برنامه‌اي روتين در كنداكتور سعي دارند اين اتفاق رخ بدهد اما اين برنامه‌ها واقعا آرامش روحي و رواني و آماده شدن براي روزي پر كار را براي مخاطبان به ارمغان مي‌آورند؟

پيشينه برنامه‌هاي صبحگاهي در تلويزيون به اوايل دهه 70 بازمي‌گردد كه در آن دوره شبكه يك سيما سعي كرد «صبح بخير ايران» را تهيه و پخش كند. تهيه برنامه‌هاي تلويزيوني بامدادي به دليل تركيبي بودن، از پيچيدگي‌هاي خاصي برخوردار بوده زيرا محتواي آن با برنامه‌هاي شبانگاهي، عصرگاهي و حتي نيمروزي بسيار متفاوت است. معمولا در طراحي و ساخت اين گونه برنامه‌ها به نيازهاي جامعه توجه شده و تهيه‌كنندگان با اقشار مختلف به مشورت نشسته و براساس اطلاعات جمع‌آوري شده و با توجه به موضوع برنامه، نوع مخاطب و ساعت پخش را برنامه‌ريزي مي‌كنند. در گفت‌وگويي با برخي از تهيه‌كنندگان و مجريان، عملكرد برنامه‌هاي صبحگاهي سيما را مورد بررسي قرار داديم.

برنامه‌هاي صبحگاهي را جدي بگيريم

اميرعباس حدسني، تهيه‌كننده برنامه صبح بخير ايران كه تجربه تهيه 1000 قسمت برنامه صبحگاهي در كارنامه‌اش را دارد معتقد است: براي شكل‌گيري يك برنامه صبحگاهي بايد در چند حوزه مطالعه جدي صورت بگيرد؛ اول اين‌كه بايد يك تقسيم‌بندي از ساعات بيداري مردم داشته باشيم كه اين مساله رابطه مستقيم با شروع كار در جامعه دارد. مثلا در كشور ما اگر فرض كنيم مردم از ساعت 5 يا 6 صبح از خواب بيدار مي‌شوند، در هر لحظه تركيب متفاوتي از نظر جنس و نوع مخاطب ايجاد مي‌كند. در يك ساعتي كودكان و نوجوانان، در يك ساعتي كارمندان و در ساعتي ديگر تجار و كسبه مخاطب اين برنامه‌ها هستند و در ساعاتي ديگر فقط خانم‌هاي خانه‌دار در منزل باقي مي‌مانند.البته نكته بسيار مهمي كه در روان‌شناسي برنامه‌هاي صبحگاهي وجود دارد اين است كه هر كس در هر كجاي دنيا وقتي صبح از خواب بيدار مي‌شود، اين نگراني را دارد كه در ساعاتي كه خواب بوده، در دنياي پيرامونش چه اتفاقي افتاده است. بنابراين برنامه صبحگاهي بايد با اطلاع‌رساني سريع و نافذ بتواند مخاطب خودش را از اتفاقاتي كه در دنيا و پيرامون او افتاده است، مطلع كند.تهيه‌كننده برنامه صبح بخير ايران ادامه مي‌دهد: موضوعي كه بايد در نظر گرفته شود اين است كه مخاطب در آن ساعت با ديدن برنامه‌هاي صبحگاهي بايد با انگيزه مضاعف و نيروي فزاينده و با اميد به زندگي و عزم بهره‌وري بالا، خانه را ترك كند و وارد جامعه شود.يك برنامه صبحگاهي در نخستين ساعات روز ماموريت بسيج كردن اراده، احساسات، نيرو و تصميم و توان افراد جامعه به منظور افزايش بهره‌وري و ايجاد فضاي آرام و شاد را برعهده دارد. نتيجه اين توجه را بدون شك در برطرف شدن بسياري از مشكلات در جامعه مشاهده خواهيم كرد.

سعي مي‌كنيم متفاوت باشيم

بهزاد كاوياني از جمله مجرياني به شمار مي‌آيد كه سعي مي‌كند در برنامه صبح آمد لحظات صبحگاهي را براي پر كردن اوقات مخاطب در ساعات صبح و مفرح ساختن اين زمان ايجاد كند.وي مي‌گويد ورزش و بخش‌هاي ورزشي، مقوله مناسبي است كه در اغلب برنامه‌هاي صبحگاهي به درستي جايگاه خود را يافته است. ورزش صبحگاهي و تاكيد بر آن و اجراي آن در چنين ساعاتي كاملا در راستاي ساعت صبح به هوشياري و شادابي مخاطب كمك مي‌كند. بايد در نظر داشت مخاطب برنامه‌هاي صبحگاهي نياز به شادابي صبح و همچنين شتاب بخشيدن به كارهايش دارد، به همين دليل فرصت تمركز چندان و زمان زيادي ندارد تا مدت‌ها پاي صحبت‌هاي طولاني مجري‌ها و كارشناسان برنامه‌ها بنشيند. از سوي ديگر محتواي چنين گفت‌وگوهايي طبيعتا بايد در راستاي روحيه مثبت بخشيدن و انرژي بخشي در لحظات اوليه روز باشد.

كاوياني اجراي برنامه در فضاي باز را بسيار موثر مي‌داند و مي‌گويد: با اجراي برنامه در فضاي برفي يا حتي باراني مخاطب به خوبي با برنامه ارتباط برقرار مي‌كند و شايد با اين كار يك نوع تفاوت در سبك ارائه برنامه ايجاد شود.

وي معتقد است عوامل برنامه صبحگاهي بايد انگيزه داشته باشند به خصوص مجري برنامه كه نسبت به مسائل روز و حتي مباحث اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و سياسي بايد آشنا باشد.

كاوياني توليد برنامه براساس هدف‌هاي هر شبكه را بسيار مهم مي‌داند و خاطرنشان مي‌كند هر شبكه بايد براساس سياست‌ها و اهداف شبكه برنامه صبحگاهي توليد كند. به طور مثال اگر شبكه 2، شبكه كودك و نوجوان است برنامه صبحگاهي‌اش بايد مختص اين قشر باشد.

برخي از تهيه‌كنندگان سعي مي‌كنند گزارشگري را به شهرستان‌ها بفرستند تا در برنامه تغييراتي ايجاد شود و مردم ايران از طريق گزارش ديده شوند. گاهي اوقات هم بنا به مناسبت‌هاي ملي يا مذهبي برنامه‌هاي صبحگاهي از استان‌هاي كشور پخش مي‌شود كه اين كار بسيار تكراري شده و نياز است در اين حوزه نيز ايده‌هاي جديدي شكل بگيرد.

مردم ايران بايد در برنامه‌هاي صبحگاهي ديده شوند

مجيد قره‌گوزلو تهيه برنامه صبحگاهي طلوع در شبكه چهار سيما را بر عهده دارد. به گفته وي در برنامه‌هاي تلويزيوني استفاده از «وله» مناسب، تصاوير، منظره و نماهاي دلنشين بسيار در جلب مخاطب صبحگاهي موثر است. وي مي‌گويد: ارتباط زنده با دانشگاه‌ها و مراكز علمي و همچنين نشان دادن تصاوير مختلف يا شهر مورد نظر و نمايش نماهايي از فرهنگ اصيل كشور مي‌تواند مخاطبان فراواني را از نقاط مختلف كشور جذب كند.

قره‌گوزلو اضافه مي‌كند، برنامه طلوع با رويكردي توليد مي‌شود كه علاوه بر مخاطبان فرهيخته بتواند با در اختيار قراردادن محتواي علمي و بعضا موضوعات ريز اجتماعي كه با علم ارتباط دارند، مخاطبان عام را هم تحت پوشش قرار دهد.

خلاقيت در برنامه‌هاي صبحگاهي كمتر ديده مي‌شود شايد يكي از مهم‌ترين دلايل اين موضوع قدرت ريسك‌پذيري است كه عوامل برنامه‌هاي صبحگاهي در تلاشند يك برنامه بدون سر و صدا را روي آنتن ببرند؛ در حالي كه ريسك‌پذيري به تهيه‌كننده و عوامل اين قدرت را مي‌دهد كه بتواند موضوعات جديد، ايده‌هاي تازه و مسائل روز كشور را مورد بررسي قرار دهند.

تهيه‌كنندگان برنامه‌هاي صبحگاهي ريسك‌پذير باشند

اميرحسين خرمشاهي، تهيه‌كننده برنامه «سلام تهران» معتقد است يكي از ويژگي‌هاي برنامه‌هاي صبحگاهي كه هم ميزان ريسك و خطرپذيري و هم ميزان جذابيت آن را افزايش مي‌دهد «پخش زنده» آن است.

حدسني: يك برنامه صبحگاهي در نخستين ساعات روز ماموريت بسيج كردن اراده، احساسات، نيرو و تصميم و توان افراد جامعه به منظور افزايش بهره‌وري و ايجاد فضاي آرام و شاد را برعهده دارد‌
به گفته وي، در حال حاضر ساختار و ميزان توليد برنامه‌هاي صبحگاهي ايجاب مي‌كند سازندگانش خيلي خطر نكنند و خيلي سراغ روش‌هاي پيچيده نروند. طراحي آيتم‌هاي تكرارشونده و بخش‌هايي مثل «گفت‌وگو با كارشناس» كه نياز به مقدمات خيلي پيچيده‌اي ندارد، محتواي اين گونه برنامه‌ها را شكل مي‌دهد. ويژگي «روتين بودن» و پس از آن شيوع انگيزه كاهش ريسك و خلاقيت در تهيه‌كنندگان اين گونه برنامه‌ها سبب شده گاهي محتوا و شكل برنامه‌هاي صبحگاهي در شبكه‌هاي مختلف يكسان شده و در نتيجه مخاطبان عمدتا ميل و شوق زيادي براي تماشاي آن در اوايل صبح نداشته باشند.

وي ادامه مي‌دهد: در حال حاضر برنامه‌هاي صبحگاهي به روزمرگي افتاده‌اند و برنامه به مناسبت‌هاي ملي، مذهبي و سياسي تبديل شده كه بايد تهيه كننده با قدرت ريسك از طرح‌ها و ايده‌هاي جديد براي جذب مخاطب استفاده كند.

خرمشاهي يادآور مي‌شود كه برنامه‌هاي صبحگاهي معمولا از ابتداي سال با يك دكور پخش مي‌شود در حالي كه ما 4 فصل داريم و تهيه‌كننده بايد 4 دكور مجزا براساس هر فصل طراحي كند و با اين تفاوت جذابيت بصري برنامه را هم ارتقا دهد.

وي در پايان تصريح مي‌كند: برنامه صبحگاهي‌اي موفق است كه نيازهاي مخاطبانش را بشناسد و بر اساس پژوهش برنامه توليد كند.

با تغيير مديريت در شبكه‌ها، تغييرات در روند برنامه‌سازي هم شكل مي‌گيرد. اين تغيير در حالتي مورد قبول است كه برنامه رشد صعودي داشته باشد و روز به روز به مخاطبانش بيفزايد. اما اگر اين تغيير باعث از دست دادن مخاطب شود، لطمه جدي به برنامه و حتي شبكه تلويزيوني وارد خواهد شد.

برنامه‌هاي صبحگاهي چارچوب معيني ندارند

حميد ابراهيمي، تهيه‌كننده برنامه صبح با خبر شبكه خبر منتقد برنامه‌هاي صبحگاهي است. وي مي‌گويد: برخي مديران درك اوليه برنامه‌هاي صبحگاهي را ندارند و با تغيير مديران در شبكه‌ها برنامه‌ها هم بايد تغيير كنند كه اين تغييرات به روند برنامه‌سازي لطمه وارد كرده و باعث شده اين برنامه‌ها از اهداف اوليه خود دور شوند. مديران كه دنبال تجربه‌هاي جديد هستند، نبايد بدون هيچ گونه پشتوانه تحقيقاتي دست به تغيير برنامه‌ها بزنند.

وي ادامه مي‌دهد، به نظر مي‌رسد هنوز مديران چارچوب معيني را براي توليد برنامه‌هاي صبحگاهي در نظر نگرفته‌اند تا با مشخص كردن اين چارچوب طرح‌هاي رسيده را مورد بررسي قرار دهند.

ابراهيمي بيان مي‌كند، برنامه‌هاي صبحگاهي كه در حال حاضر پخش مي‌شود، نمي‌تواند رضايت مخاطبان را جلب كند، چون اين برنامه‌ها هنوز با خواسته آنان فاصله دارد. اگر برنامه از محتوا و فرم خوبي برخوردار باشد، قطعا در جذب مخاطب و تاثير‌گذاري در جامعه موفق خواهد بود.

معمولا برنامه‌هايي با مخاطب روبه‌رو مي‌شود كه از آيتم‌هاي متعدد، جذاب، كارشناسان و مجريان متبحر استفاده كند. به نظر مي‌رسد افزايش برآورد برنامه‌هاي صبحگاهي مي‌تواند علاوه بر توليد فكر و ايده به توليد بخش‌هاي جذاب و مخاطب‌پسند كمك كند.

تحقيق و بودجه مورد نياز است

نيما كرمي، مجري برنامه صبحي ديگر شبكه آموزش برآورد پايين برنامه‌هاي صبحگاهي را مهم‌ترين مشكل عنوان مي‌كند و مي‌گويد: با توجه به اين‌كه اين نوع برنامه‌ها از نظر درجه‌بندي در رده «جيم» دسته‌بندي مي‌شوند و از نظر بودجه رقم پاييني را به خودشان اختصاص مي‌دهند، مشكلاتي را براي تهيه‌كنندگان به وجود مي‌آورد.به طوري كه براي دستيابي به افزايش كيفي و كمي سطح برنامه‌هاي صبحگاهي بايد بودجه كافي اختصاص داده شود.

كرمي معتقد است در كشور ما براي فكر و خلاقيت هزينه‌اي در نظر گرفته نمي‌شود در حالي كه بايد براي به دست آوردن ايده‌هاي نو هزينه كرد و بودجه‌اي را براي اين بخش در نظر گرفت تا با استفاده از فكر و خلاقيت، آيتم‌هاي مورد پسند مخاطبان توليد شود.

فرشيد قره‌لي / جام جم