جام جم آنلاين: حداقل مي‌دانيم كه اين مردمان از 6000 سال پيش اين‌گونه زيسته‌اند. در بستري از آب و رويش، در زمستان‌هايي سرد، با بهاري پرشكوفه و در هوايي پر از اكسيژن ناب و در ميان صخره‌هايي كه شايد نمي‌توان قدمتي براي آن نام نهاد و در طول تاريخ اين صخره‌هاي سخت در برابر استواري و صبوري اين مردم نرم گشته‌اند و كوه سينه گشوده و مامن اين مردمان شده است.
خانه‌هايي با درهايي گشوده به وسعت مهرباني با قدمتي به بعد زمان، نه آهني و نه آجري. هر چه هست عطيه طبيعت است در ميان كوه‌هاي سربه فلك كشيده و استواري صخره‌ها بر دامن سهند، رودخانه، كوهستان و رنگين‌كمان.

از تبريز به اسكو
همه ما بيش از هر چيز تبريز را با نام شمس مي‌شناسيم، هر چند اين شمس سرانجام در تاريخ گم شد و بسياري برآنند كه نام او را حال با هر هدفي اعم از بازرگاني و تجارت يا عشق به او دوباره زنده كنند، اما در هر صورت تبريز است و شمس، اما تبريز اين هست و البته برتر از اين است، «تب‌ريز» شهري منحصر به فرد كه مجموعه‌اي از منحصر به فردها را در اطراف و اكناف خويش جمع كرده است.
براي سفر به كندوان، از تبريز آرام آرام بايد به سمت اسكو در دامنه سهند حركت كرد؛ اسكو نيز علي‌رغم اين‌كه شهري كوچك است ولي شهري است كه از بسياري جهات زبانزد خاص و عام است، مثلا اين‌كه اسكو شهر بركت است با نان‌هاي دلپذير سنتي كه هر جا باشيم مشتاقيم سفره‌مان با اين نان‌هاي لذيذ طعم و رنگ بگيرد.
اسكو در جنوب شرقي تبريز واقع شده است، اگر با قطار، هواپيما يا وسيله شخصي خودتان به تبريز سفر كرده‌ايد، براي بازديد از كندوان بايد به سمت اسكو حركت كنيد. پيش از سفر به سمت اسكو و كندوان، تبريز خود ديدني‌هايي دارد: خانه مشروطيت، بازار تبريز، مسجد كبود و البته مزار شهريار كه روحش شاد باد:

آمدي جانم به قربانت ولي حالا چرا

بي‌وفا حالا كه من افتاده‌ام از پا چرا

و باز هم شهريار كه چه نيك سروده است:

علي اي هماي رحمت تو چه آيتي خدا را

كه به ما سوا فكندي همه سايه هما را

و...

آري تبريز خود ديدني‌هايي دارد كه هر يك در نوع خود يگانه زمان خويش بوده‌اند و هم‌اكنون نيز همچون گوهري بر تارك ادب، فرهنگ و هنر تبريز، اين شهر عاشقان مي‌درخشند و در اين مجال بيش از اين فرصت پرداختن به آن نيست.

براي رسيدن به كندوان از اسكو بايد عبور كرد، آرام آرام در دل كوه بايد پيچيد، مسيري كوهستاني، كوه سرسبز سلطان داغي را بايد 18كيلومتر طي كرد تا به روستايي منحصر به فرد رسيد.

كندوان در مسير تاريخ
روستاي صخره‌اي كندوان از نوادر دوران است. بسياري بر اين باورند كه تاريخ شكل‌گيري اين روستا به بيش از 6000 سال پيش بازمي‌گردد و همين امر به جهت باستاني بر اهميت اين روستا افزوده است. گذري در اطراف روستا نيز بيانگر همين قدمت است و حتي در برخي قسمت‌ها مشخص است كه مردم در دوره‌هاي زماني مختلف محل زندگي خود را تغيير داده‌اند و به سمت ديگري از كوه حركت كرده‌اند.هنگامي كه به كندوان قدم مي‌گذاري، مينياتوري از طبيعت و تاريخ در كنار يكديگرند. آبگرم‌هاي معدني كه ساليان سال است از دل زمين مي‌جوشند و به بركت آب فراوان و بارندگي‌هاي منطقه آذربايجان، دوام و بقا داشته‌اند.

در سفربه كندوان، فرصتي دست داد تا كمي با مردم بومي و بويژه زنان آن سخن بگويم. زبا نشان غالب تركي است، به اندازه‌اي كه بتوانم با مخاطب ارتباط برقرار كنم، به تركي مسلطم. زنان ترك، آداب و رسوم خاص خود را دارند كه البته همين امر يكي از ويژگي‌هاي منحصر به‌فرد آذربايجان محسوب مي‌شود.

هنوز سنت، حرف اول را مي‌زند، زنان در پس پرده‌اي از حجب و حيا سخن مي‌گويند، آرام و متين؛ حتي‌المقدور با نامحرم سخن نمي‌گويند، هنگامي هم كه مجبور به سخن گفتن هستند، روسري‌هاي رنگي و خوش‌نقش‌شان به عنوان حايل مسير گفت‌وگو برايشان نقش ايفا مي‌كند.

اعظم 24ساله، فوق ديپلم دارد، تحصيلات دانشگاهي را در اسكو گذرانده، هنوز لهجه شيرين تركي در پس آرام صدايش نهفته است. او به روستاي صخره‌اي خود افتخار مي‌كند و مي‌گويد: كندوان روستايي قديمي است، من از اين‌كه به اين روستا تعلق دارم خوشحالم، وقتي كه تابستان مي‌شود و مسافران به اين روستا مي‌آيند گويي كه روستا جان دوباره مي‌گيرد. در خانه‌هاي ما به روي گردشگران باز است، ما دوست داريم كه آنها با فرهنگ ما آشنا شوند.

وي همچنين معتقد است وجود گردشگر، اقتصاد زندگي آنها را نيز تحت تاثير قرار داده است و در همين ارتباط مي‌گويد: وقتي گردشگر مي‌آيد ما مي‌توانيم صنايع دستي خود را بفروشيم و همچنين محصولات باغي و خشكبارمان نيز بهتر به فروش مي‌رسد.

كندوان يگانه در دنيا
به طوركلي، 3 روستاي صخره‌اي در دنيا شناسايي شده است، روستاي كاپادوكيه در تركيه و داكوتا در آمريكا و كندوان كه البته در بين اين روستاها، هم‌اكنون تنها روستاي كندوان در ايران، داراي جمعيت مسكوني است و 2 روستاي مشابه خالي از سكنه است.

شكل خانه‌هاي كندوان استوانه‌اي شكل است كه در درون صخره‌ها تراشيده شده است و برخي نيز شكل كلي روستا را به كندوي عسل تشبيه كرده‌اند.

سوغات كندوان
هنگامي كه از عسل سخن مي‌گوييم ناخودآگاه موضوع سوغات در ذهن‌مان نقش مي‌بندد. يكي از مهم‌ترين سوغات‌هاي كندوان همين عسل است، حتي در مسير نيز وقتي به سمت روستاي كندوان حركت مي‌كنيد، مي‌توانيد كندوهاي عسل را مشاهده كنيد.

خشكبار نيز سوغات سنتي آذربايجان است و به بركت آب و هواي مناسب در سراسر منطقه آذربايجان مشاهده مي‌شود. اگر فصل تابستان باشد مطمئن باشيد با انواع ميوه‌هاي تازه مانند زردآلو، آلبالو و... به استقبال شما مي‌آيند و اگر هم فصل پاييز، زمستان يا بهار باشد و درختان بي‌بار باشند، آنگاه انواع قيصي، آلو، گردو و گاهي اوقات بادام و فندق در سراسر اين منطقه يافت مي‌شود.

انواع بافته‌ها نيز كه بيشتر دسترنج زنان اين سرزمين است در كندوان نيز يافت مي‌شود و در جاي جاي روستا عرضه مي‌شود.

هر چند كه آب كندوان را نمي‌توان جايي ارمغان برد، اما چشمه‌هاي آب طبيعي كندوان نيز از جمله منابع خاص اين منطقه است و براي مداواي بسياري از بيماري‌هاي كليوي آب آن مفيد است.

هتل صخره‌اي كندوان
باتوجه به ويژگي‌هاي روستاي كندوان، هم‌اكنون اين روستا به عنوان يك هدف گردشگري استان آذربايجان شرقي تعريف شده است و به همين سبب سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در اين سال‌ها تلاش كرده است تا امكانات به نسبت مناسبي را براي گردشگري اين روستا اختصاص دهد.

هتل صخره‌اي كندوان از جمله اماكني است كه به منظور گسترش گردشگري در اين منطقه تاسيس شده است. اين هتل علاوه بر اين‌كه مكاني اقامتي محسوب مي‌شود، خود برآيندي از جذابيت‌هاي روستاي كندوان محسوب مي‌شود، چرا كه با اقامت در اين هتل مسافران تجربه زندگي در دل صخره‌هاي سهند را پيدا مي‌كنند.

خداحافظ كندوان
هنگامي كه دل به سفر مي‌سپاريم، تجربه‌هاي متعددي را مي‌توانيم در دفتر زندگي خود ثبت كنيم. يك زمان ابيانه است و كوچه‌هاي بدون بن‌بست، يك زمان كوير مصر مي‌شود و شب و سكوت ، يك زمان مي‌شود جنگل‌هاي انبوه گيلان و ساحل گيسوم و يك روز نيز نوبت به كندوان مي‌رسد؛ تركيبي از صخره و كوه و رودخانه‌اي كه در پايين دست روستا در حال گذار است و تو مي‌تواني از فراز صخره‌ها آن را به نظاره بنشيني و كندوان با پله‌هاي دست ساخت طبيعتش آنقدر زيبايي در دل نهان دارد كه مي‌توان چند روز متمادي به آن دل سپرد. آشنايي با فرهنگ صخره‌نشينان كندوان نيز جالب توجه است.

فرهنگ آذربايجان و زبان تركي در سايه‌سار نسيم مي‌تواند تجربه يك سفر متفاوت را رقم بزند، فقط كافي است كه در برنامه‌هاي سفر خود برنامه سفر به تبريز، اسكو و كندوان را بگنجانيم و البته در اين منطقه آنقدر جذابيت و ديدني وجود دارد كه چند روز متمادي مثلا يك تعطيلات نوروزي يا تابستاني را بتوان به سفر به اين منطقه اختصاص داد.

مريم چهاربالش / جام‌جم