آیت الله شیخ جواد تبریزی در سال 1305 شمسی در شهرستان تبریز در خانوادهای مذهبی چشم به جهان گشودند.
آیت الله میرزا جواد تبریزی تحصیلات علوم جدید را تا پایان سال دوم دبیرستان در شهر تبریز به آخر رساندند. ایشان به خاطر برخورداری از هوش و استعداد سرشار، از كودكی مورد توجه خاص اطرافیان قرار گرفتند. به گونهای كه هنگام تحصیل، مدیران و معلمان ایشان، تعجب ميكردند و باور داشتند كه ایشان از نظر درك مطالب، از استعداد بالایی برخوردارند. از این رو همواره ایشان را بری رسیدن به حرفه خاص مورد تشویق و تحسین قرار ميدادند. اما ایشان به خاطر علاقه زیاد به مكتب غنی اهل بیت ـ ع ـ و روحانیت شیعه، تصمیم گرفتند در این مسیر مقدس وارد شود. از این رو پس از سپری نمودن تحصیلات جدید، با شوق فراوان و با وجود مخالفت اطرافیان، به مدرسه طالبیه تبریز روی آوردند و در سال 1323 ش در سن هجده سالگی تحصیل علوم دینی را آغاز نمودند و طی چهار سال، مقدمات و مقداری از دروس سطح را در شهر تبریز به پایان رساندند.
این مرجع تقلید در سال 1327 شمسی شهر تبریز را ترك نمودند و وارد حوزه علمیه قم شدند. ایشان در قم دوره سطح را به پایان برده و وارد درس خارج فقه و اصول اساتیدی همچون مرحوم آیت الله سید محمّد حجت و مرحوم آیت الله بروجردی و هم زمان با آن مشغول تدریس كتب سطح شدند. این افاده و استفاده پنج سال یعنی تا سال 1332 شمسی طول كشید. در طول این مدت، چهار سال نزد مرحوم آیت الله رضی زنوزی تبریزی استفاده كامل نمودند و در نزد مرحوم آیت الله بروجردی در فقه و اصول بهره لازم را بردند. موفقیت ایشان در این مرحله تا جایی بود كه استادشان مرحوم بروجردی ـ ره ـ ایشان را به عنوان ممتحن طلاب حوزه، انتخاب نمودند. ایشان در طول سالیان نخستین اقامت در قم بیشترین تدریس را در مسجد نور روبروی قبرستان شیخان داشتند كه طلاب و فضلای بسیاری از محضر درسشان فیض ميبردند.
آیت الله تبریزی پس از گذشت پنج سال از حضور در حوزه علمیه قم، در سال 1332 شمسی برای ادامه تحصیلات به نجف اشرف عزیمت نمودند. در نجف اشرف در محضر درس اساتید برجسته و عالی مقام آن زمان حاضر شده و به خوشه چینی پرداختند.
ایشان عمدتاً از افاضات مرحوم آیت الله حاج سید عبدالهادی شیرازی و مرحوم آیت الله سید ابوالقاسم خوئی استفاده كردند و در آغاز ورود به درس ایشان، توجه استاد را به خود جلب كردند. به گونهای كه به شورای استفتای معظم له دعوت شدند. در آن روزگار، حوزه درس نجف اشرف در اوج شكوفائی، شور و نشاط بود. پس ایشان با تمام توان و تلاش خود در محضر اساتید حاضر شدند و از موقعیتی كه فراهم آمده بود كمال استفاده را نمودند تا به مدارج عالی علم و مقام بلند اجتهاد نائل آمدند.
استاد دروس خارج حوزه علمیه قم در آغاز ورود به نجف اشرف، حجرهای در مدرسه قوام السلطنه شیرازی تهیه كردند و مشغول تدریس مكاسب و كفایه در مسجد خضراء و عمران شدند. روز به روز بر گستره حوزه درسی ایشان افزوده ميشد، تا جایی كه عده زیادی از فضلاء از محضر درس ایشان استفاده نمودند و با تقاضای آنان، درس خارج استاد تشكیل شد.
آیت الله خویی ـ ره ـ پس از آگاهی از آغاز درس خارج ایشان، به مرحوم آقای مشكینی فرموده بودند: میرزا جواد فاضل و مجتهد مطلق است.
آیت الله تبریزی یكی از شاگردان برجسته مرحوم آیت الله خوئی هستند كه همیشه مورد عنایت و توجه خاص استادشان بودند و در اغلب جلسات علمی خصوصی استادشان شركت ميكردند در بحثها و درسها با طرح اشكالات و مطرح كردن فروعات، بر بار علمی محفل ميافزودند. ایشان طرف مشورت آیت الله خوئی ـ ره ـ بودند و از اصحاب استفتا به شمار ميرفتند. در سفرهایی مانند كوفه و كربلا، ملازم استادشان بودند. این مرجع تقلید علاوه بر تدریس و تحقیق در حوزه علمیه نجف، از امر تبلیغ احكام و مسائل دینی مردم غافل نبودند و در ایام تبلیغی به نقاط مورد احتیاج تشریف ميبردند و به تبلیغ احكام الله ميپرداختند و از آنجا كه گفتارشان با عمل آمیخته بوده است این تلاشها، اثر بسیار مطلوبی را به جای گذارده است كه ميتوان گفت ناشی از اخلاق و روش برخورد ایشان با مردم است. ایشان موجب پایه گذاری تشیع در منطقهای از كركوك عراق بودهاند، به گونهای كه اكثر مردم آن مناطق به واسطه آشنایی با ایشان به مكتب غنی اهل بیت ـ ع ـ روی آوردند.
آیت الله حاج شیخ جواد تبریزی پس از گذشت 23 سال حضور دائم، فعال و جدّی در حوزه علمیه نجف و استفاده، افاده، تحقیق، تدریس و تبلیغ، سرانجام در سال 1355 شمسی به هنگام مراجعت از زیارت سید الشهداء حسین بن علی ـ ع ـ به سوی نجف، توسط رژیم بعث عراق دستگیر و به ایران فرستاده شدند.
پس از ورود به ایران، مجدداً به حوزه علمیه قم وارد و فعالیتهای خود را از سر گرفتند و هم اكنون، ایشان همچنان تمامی وقت خود را در مسیر تحقیق، تألیف، بحث، تدریس و تربیت شاگردان صرف ميكنند.
سوابق و محل تدریس
ایشان در طول سالیان دراز تدریس، هزاران طلبه فاضل را به جامعه اسلامی تحویل داده اند و در طول این مدت حوزه درس ایشان یكی از شلوغترین حوزههای درسی بوده است. اكنون نیز درس خارج فقه ایشان كه صبحها (ساعت 9 تا 10) در مسجد اعظم قم برگزار ميشود یكی از پررونقترین درسهای حوزه علمیه قم است. استاد در بیان مطالب بسیار دقیق و نكته پردازند و به خاطر آنكه درس ایشان، درسی مجتهد پرور است فضلایی قوی را به خود جلب كرده است. ترتیب درس خارج فقه ایشان طبق عروه الوثقی ميباشد و چندین سال است كه كتاب الصلاه را آغاز كرده و در حال حاضر بحث ایشان در نماز جماعت است.
تألیفات
مرجع عاليقدر آیت الله حاج شیخ جواد تبریزی تألیفات بسیاری دارند كه برخی از آنها چاپ و برخی هنوز به زیور طبع آراسته نگشته است،
از جمله تألیفات ایشان عبارتد از:
ارشاد الطالب، تعلیقه چهار جلدی بر مكاسب محرمه شیخ اعظم انصاری
اسس القضاء والشهادات
طبقات الرجال كه بحث وسیع رجالی است
تكمله منهاج الصالحین و تعلیقه بر آن
رساله توضیح المسائل
مسائل منتخبه
مناسك حج
حاشیه عروه الوثقی
حاشیه بر وسیله مرحوم آیت الله اصفهانی
حدود
فی علم الاصول
فی علم الفقه
شرح كفایه الاصول
صراط النجاه در 6 جلد
قصاص
التهذیب در احكام حج
الأنوار الالهیة فی المسائل العقائدی
رساله احكام بانوان
رساله احكام نوجوانان و جوانان
استفتائات جدید
چندین جزوه در موضوعات گوناگون
آخرين توصيههاى فقيه مقدس، آيت اللَّه العظمى ميرزا جواد تبريزى(قدس سره) در بستر بيمارى چند روز قبل از رحلت، در ايّام شهادت رئيس مذهب حضرت امام صادق (عليه السلام)
بسم اللّه الرحمن الرحيم
ايام شهادت امام صادق(عليه السلام) در حالى فرا مىرسد كه من در بستر بيمارى هستم؛ پس قلبم از اندوه پر شده و اشكهايم جارى است، از حزن بر مصائبى كه بر آن امام بزرگوار(عليه السلام) وارد شده است، از محاصره و دستگيرى آن حضرت(عليه السلام) از طرف عمال منصور و بردن آن بزرگوار(عليه السلام) با پاى برهنه در حالى كه حضرت عمامه بر سر نداشت همانطور كه جدّ بزرگوارشان اميرالمؤمنين(عليه السلام) وامام سجاد(عليه السلام) را نيز به آن حال دستگير كرده و به اجبار بردند تا ترساندن عيالات آن حضرت و رعب و وحشتى كه بر اهل بيت حضرت(عليه السلام) مستولى شده بود ـ همانطور كه بر فرزندان امام حسين(عليه السلام) در كربلا مستولى بود ـ تا قطعه قطعه شدن قلب مبارك حضرت(عليه السلام) در اثر سمّ مهلك، همان طور كه قلب جدّ مظلومشان امام حسين(عليه السلام) با تيرها قطعه قطعه شده بود، پس از اعماق قلبم آرزو دارم كه در احياى مراسم عزا جهت اين فاجعه دردناك شريك باشم و اين امر باعث شده تا برادران و فرزندان مؤمنم را مورد خطاب قرار داده و از آنها بخواهم كه در احياى مراسم عزاى اهل بيت(عليهم السلام) و در ايام شادى و حزن آن بزرگواران و اقامه مجالس عزادارى براى مصائب اهل بيت(عليهم السلام) تلاش نمايند و ضمن برگزارى مجالس با عظمت و پر شكوه، آن را با امور موهن، از قبيل كف زدن و استعمال آلات موسيقى و مثل آن امورى كه موجب اذيت اهل بيت(عليهم السلام) مىشود، هتك ننموده و نيز در ترويج شعائر حسينى، به نحوى كه بين طائفه بر حقّ شيعه معروف است و زنده نگه داشتن مظلوميت اهل بيت(عليه السلام) در طول تاريخ و گذر زمان تلاش نمايند و براى كسانى كه در اين شعائر تشكيك كرده و در جهت تغيير و تبديل يا محو آن تلاش مىكنند، مجالى باقى نگذارند كه اين شعائر، همان چيزى است كه سيره علماى ابرار ما بر آن جارى است و شيعيان مخلص اهل ولاء در طول قرون متمادى بر آن مشى كردهاند و اين خود به كار بستن دستورالعملى است كه از حضرات معصومين(عليهم السلام) وارد شده است كه فرمودهاند: أَحْيُوا أَمْرَنا و مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً يُحْيى فِيهِ أَمْرنا لَمْ يَمُتْ قَلْبُهُ، و نيز وارد شده است: كُلُّ بُكاء وَجَزَع مَكْرُوهٌ ماخَلا البُكاءُ وَالجَزَعُ عَلَى الحُسَينِ(عليه السلام) فَاِنَّهُ فِيهِ مَأْجُورٌ.
همه مؤمنين مىدانند كه اينجانب وقتى مشاهده نمودم كه بعضى از اشخاص در صدد تشكيك در مسلّمات طائفه بر حقّ اماميه و عقايد بر حق آنها هستند و مىخواهند مظلوميت صديقه طاهره، حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) را مورد خدشه قرار دهند، به صورتى واضح و صريح و بدون ملاحظه و مجامله با هيچ شخص، هر كس كه باشد، در صدد دفاع از مظلوميت بانوى بزرگوار اسلام و شفيعه روز جزا، فاطمه شهيده مظلومه(عليها السلام) و دفاع از حريم عقايد مذهب بر آمدم و مؤمنين را نسبت به خطر اين افكار پليد وتشكيكات مخرّب آن مطلع ساختم و در اين راه مصائب و اذيتهايى را از دور و نزديك متحمل شدم؛ وليكن اينها ما را از ادامه راه فداكارى و دفاع از مذهب برحقّ جعفرى باز نداشته و مانع نشده است. به اين جهت، به برادران مؤمن و اهل ولايت و با غيرت تأكيد مىكنم كه در مسير دفاع از مظلوميت اهل بيت(عليهم السلام) و عقايد بر حقّ آنها، استقامت داشته باشند و از كيد دشمنان مذهب و مكر تشكيك كنندگان و ياوه سرايان نترسند كه شما به كمك حضرت حجت(عليه السلام) پيروز خواهيد بود. به تبليغات مادى و دنيايى آنها كه غرضشان برگرداندن شما از وظيفه دفاع از مذهب حق است، ترتيب اثر ندهيد و به آن اعتنايى نكنيد. همانطور كه از علما و فضلا انتظار مىرود كه نهايت تلاش خود را در اين راه مبارك به كار گيرند، هر چند راه سخت و دشوارى است كه از معصومين(عليهم السلام) وارد شده است: إذا ظَهَرَتِ البِدَعُ وَجَبَ عَلَى العالِمِ أَنْ يُظْهِرَ عِلْمَهُ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ سُلِبَ مِنْهُ نُورُ الإيمانِ. در نهايت به برادران مؤمن خود نسبت به ضرورت احياى اين حادثه عظيم؛ يعنى زنده نگه داشتن شهادت رئيس مذهب، امام صادق(عليه السلام) تأكيد مىكنم و از آنها مىخواهم كه اين مراسم را مانند ايام عاشورا و ايام فاطميه در اين سال و همه سالها جهت تحكيم اركان مذهب جعفرى و تجليل از اين امام بزرگ كه حيات خود را در راه نجات ما از هر گونه گمراهى فدا كرد، زنده نگه دارند. از خداوند متعال مسئلت دارم كه همه را براى خدمت به ائمه معصومين(عليهم السلام) موفق گرداند؛ اِنّهُ سَمِيعُ الدُّعَاءِ قَرِيبٌ مُجِيبٌ.