هجوم روس‏ها به تبريز و گيلان پس از اولتيماتوم به دولت ايران (1290 ش)

پس از اولتياتوم روسيه به دولت ايران براي اخراج مورگان شوستر، كارشناس اقتصادي آمريكايي در ايران، دولت ايران اين اولتيماتوم را در 28 آذر 1290 ش پذيرفت. اما پذيرش ذلت‏بار اولتيماتوم روس‏ها كه به اميد پايان يافتن زياده‏خواهي‏ها و بهانه‏گيري‏هاي دولت روسيه انجام گرفت، نه تنها مشكلي را حل نكرد، بلكه دامنه تجاوزات آنها را گسترش داد. در اين ميان، شهر تبريز كه به علت مقاومت دليرانه در برابرعناصر وابسته به روس‏ها از جمله محمدعلي شاه، بيش از ديگر شهرها مورد خشم روس‏ها بود، در سحرگاه اين روز برابر با 29 ذي‏حجه 1329 ق، آماج حملات قزاق‏هاي روس قرار گرفت. روس‏ها به بهانه بي‏احترامي پاسبان نظميه تبريز به مامور روسي، كشتار مردمِ شهر را آغاز نمودند و نقاط حساس شهر را به تصرف خود درآوردند. سپس به تاراج اموال مردم و قتل آنان پرداخته و هرگونه مقاومتي را با تفنگ پاسخ دادند. روس‏ها در روزهاي بعد اين جنايات خود را ادامه داده و در دهم دي ماه آن سال برابر با عاشوراي 1330 ق، ثقه الاسلام تبريزي، عالم بزرگ شهر را به دار زدند. همزمان با تبريز، روس‏ها به گيلان نيز يورش بردند و جنايات مشابهي را رقم زدند. آنان به هر كس كه مشكوك مي‏شدند، مي‏كشتند و از ارتكاب هرنوع ظلم و خشونت، دريغ نكردند. در اين حال مردم رشت بنابر فتواي مراجع، از خريد كالاهاي روسي و انگليسي خودداري مي‏كردند و از مقاومت در برابر نيروهاي روس، غافل نبودند. اما روس‏ها اين استقامت عمومي را با قتل مردم به طرق مختلف پاسخ دادند.

درگذشت "استاد ابوالحسن صبا" موسيقي‏دان ايراني (1336 ش)

استاد ابوالحسن صبا، در سال 1281 ش در تهران به دنيا آمد. وي از نوادگان فتحعلي خان صباي كاشاني، ملك الشعراي دربار فتحعلي شاه قاجار بود. پدر ابوالحسن نيز با نام كمال‏السلطنه، طبيبي هنرمند و هنردوست بود و منزلش محفل ارباب ذوق و موسيقي محسوب مي‏شد. ابوالحسن صبا موسيقي را از كودكي نزد پدر و ديگر استادان اين هنر فراگرفت و به تكميل معلومات خود در اين زمينه پرداخت. هنر استاد صبا، تنها در نوازندگي خلاصه نمي‏شد، بلكه علاوه بر نواختن، به نقاشي، ادبيات و پرورش گل نيز علاقه بسيار داشت. وي در طول سال‏هاي تحصيل در محضر استاداني همچون ميرزا عبداللَّه، درويش خان، علي اكبر شاهي و علينقي وزيري، در نواختن سه تار، كمانچه، ويولن و ضرب و... به استادي دست يافت. صبا در 1308ش از طرف وزيري، به مديريت مدرسه صنايع ظرفيه رشت منصوب شد و تعداد زيادي از آهنگ‏هاي محلي را جمع‏آوري كرد. او سال‏ها در اركستر موسيقي ملي، اركستر نوين راديو، اركستر شماره يك و گل‏هاي راديو نوازندگي كرد و هنر خود را به نمايش گذاشت. صبا صاحب روش خاصي در نواختن ويولن بود و مكتب ويژه‏اي براي اين ساز بنياد نهاد. همچنين از محضر درس او شاگردان بسياري استفاده كردند كه علي تجويدي، مهدي خالدي، روح اللَّه خالقي و حبيب اللَّه بديعي از آن جمله‏اند. او با كاوش و تفحص در ابعاد و زواياي موسيقي سنتي ايران، طرح‏هايي نو به وجود آورد. همچنين تدوين و تأليف رديف‏هاي موسيقي سنتي ملي، يكي ديگر از تلاش‏هاي استاد بود. علاوه بر اين‏ها، استاد ابوالحسن صبا كتاب‏هايي تحقيقي درباره شناسايي سازهاي ايراني و تاريخچه آنها به نگارش درآورده است كه سه دستور ويولن، سنتور و سه‏تار و قطعات ضربي از آن جمله‏اند. استاد ابوالحسن صبا سرانجام در 29 آذر 1336 در پنجاه و پنج سالگي درگذشت.

مرگ "هلاكوخان" ايلخان خونخوار مغول (663 ق)

در عهد مغول، شعبه‏اي از اين خاندان در ايران داراي يك سلسله‏ي پادشاهي شد كه آن را سلسله‏ي ايلخانان يعني خان‏هاي محلّي مي‏گويند. مؤسس اين سلسله، هلاكوخان مغول، برادر منگوقاآن است. هلاكو در آغاز ورود به ايران، قصد براندازي فرقه‏ي اسماعيليه را كرد و پس از تصرف قلعه‏هاي اين گروه، ركن‏الدين خُوَرشاه، آخرين شاه اسماعيلي را در 655 ق كُشت. سپس با هدف تسخير بغداد پايتخت خلافت عباسي، راهي اين شهر شد و پس از قتل عام بسيار و كشتار هزاران نفر از مردم و غارت پايتخت عباسيان، خليفه‏ي عباسي را به قتل رساند. با قتل المستعصم باللَّه، در ماه صفر 656 ق، دولت پانصد ساله‏ي بني‏عباس نيز منقرض گشت. از آن پس، شام را تصرف نمود و ولايات آن را غارت كرد. در نهايت، در حالي كه هلاكو قصد داشت بر مصر بتازد و شكست سردار خود را در اين كشور جبران كند، در آذربايجان به ديار نيستي رفت و در 48 سالگي پس از عمري جنايت و كشتارهاي وحشتناك، مُرد.

رحلت آيت اللَّه ميرزا حسن علياري (1358 ق)

آيت اللَّه ميرزا حسن علياري مجتهد عالي قدر و راوي بزرگ مسلمان، در يكي از روستاهاي توابع تبريز به دنيا آمد. در جواني علوم معقول و منقول، رياضيات و ديگر مقدمات دروس ديني را نزد پدرش فرا گرفت. آيت‏اللَّه علياري براي ادامه‏ي تحصيلات ديني به حوزه‏ي علميه‏ي نجف اشرف رفت و در محضر درس اساتيد برجسته‏ي آن حوزه هم‏چون آيات عظام ميرزا ابوالقاسم حائري و فاضل شربياني شركت كرد و بهره‏هاي فراوان علمي برد. ايشان كه از بزرگان علم و ادب و از فقهاي اسلام به شمار مي‏رود داراي آثار متعددي است كه از جمله‏ي آن‏ها مي‏توان به كتاب صراطُ النَّجاة و جامِعُ السَّعادَه در دو جلد، اشاره كرد.

تولد "آلبرت مايْكِلْسون" فيزيك‏دان امريكايي و كاشف سرعت نور (1852م) (ر.ك: 9 مه)

آلبرت آبراهام مایکلسون (به انگلیسی: Albert Abraham Michelson) متولد ۱۹ دسامبر ۱۸۵۲ درگذشته در ۱۹ مه ۱۹۳۱ فیزیک‌دان آمریکایی روس‌تبار بود بیشتر به خاطر فعالیت‌هایش در اندازه‌گیری سرعت نور و آزمایش مایکلسون-مورلی مشهور است . او در سال ۱۹۰۷ جایزه فیزیک نوبل را دریافت کرد و اولین آمریکایی بود که موفق به دریافت جایزه نوبل در علوم شد. او از آکادمی نیروی دریایی ایالات متحده در رشته ریاضیات فارغ‌التحصیل شده بود و بعدها در همانجا تدریس کرد . او با اختراع ابزاری که «تداخل‌سنج» نامیده می‌شد شروع به اندازه‌گیری سرعت نور کرد . او با اندازه‌گیری سرعت نور در جهت‌های مختلف نشان داد که سرعت نور مستقل از سرعت منبع نور است و در نتیجه این نظریه که امواج نوری در محیطی بنام «اتر» در فضا جریان دارند، بی اعتبار است. اینشتین بر پایه تحقیقات او موفق به اکتشاف نظریه نسبیت گردید.