* * 21  شهریور در گذر تاریخ

*  ظهیرالدوله به حکومت کرمانشاه، سردار جنگ بختیاری به حکومت یزد و سردار معتمد رشتی به حکومت گیلان منصوب شدند. (1288ش)

*  شهادت روحانی مبارز و مجاهد مشروطه ‏خواه «شیخ محمد خیابانی» (1299ش)
اشاره:
روحانی مجاهد، شیخ محمد خیابانی در سال 1259 ش (1297 ق) در خامنه در نزدیکی تبریز متولد شد. وی پس از فراگیری علوم مقدماتی، از محضر حضرات آیات سید ابوالحسن انگجی و میرزا عبدالعلی، فقه و اصول و هیئت و نجوم را آموخت و پس از مدتی به تدریس پرداخت.
زندگی شیخ محمد خیابانی پس از پیروزی مشروطه در سال 1285 ش، با تأسیس انجمن ایالتی در تبریز، وارد مرحله تازه‏ای گردید و در جریان محاصره تبریز، در دفاع از شهر نقش مهمی ایفاء کرد. در زمان خیابانی اوضاع جهان اسلام و به ویژه ایران، به خاطر دخالت‏های بیگانگان از جمله روسیه، انگلیس و آلمان، بسیار آشفته و تأسف‏انگیز بود. پس از خلع محمدعلی شاه از سلطنت، خیابانی در سی سالگی به عنوان نماینده مردم تبریز راهی مجلس شورای ملی گردید. او با اولتیماتوم روسیه در مجلس دوم مخالفت کرد و همچنین با قرارداد استعماری وثوق‏الدوله با دولت انگلستان (قرارداد 1919) نیز به مبارزه برخاست. شیخ محمد خیابانی، از آنجا که حکومت مرکزی را ضعیف و وابسته می‏دید، ایجاد یک تحول اساسی در سیستم حکومت ایران و احیای آزادی را گام نخست برای خانه تکانی ایران و بیرون راندن اشغالگران خارجی می‏دانست. ولی برداشتن گام اول را از طریق مذاکره سیاسی امکانپذیر نمی‏شمرد و تنها راه را در قیام و مقاومت دلیرانه در برابر استبداد و دخالت خارجی می‏دانست. از این رو، بعد از قبول قرارداد 1919 م از سوی دولت ایران، در تبریز دست به قیام زد.
وی در جریان این قیام که از 17 فروردین 1299 شمسی، آغاز شد، نهادهای دولتی تبریز را به تصرف خود درآورد و شهر را از دست دولتیان خارج ساخت. قیام پیروزمندانه مردم تبریز به رهبری شیخ محمد خیابانی، بیش از پنج ماه ادامه داشت اما به دلیل خیانت کسانی که قول همکاری داده بودند، کم بودن نیروها و حضور قوای قزاقخانه در کنار شهر تبریز و همکاری آن‏ها با حکومت مرکزی، این قیام به شکست منجر شد. سرانجام با ورود نیروهای دولتی، قزاقان به فرمان مُخبرالسلطنه فرستاده ویژه مشیرالدوله، صدراعظم وقت، شیخ محمد خیابانی را در 21 شهریور 1299 برابر با
29 ذی‏حجه 1338ق در چهل سالگی به شهادت رساندند و او را در گورستان سید حمزه تبریز به خاک سپردند.
 بعدها، آن گورستان به مدرسه تبدیل شد و پس از ویرانی مدرسه، مقبره خیابانی هم از بین رفت.

*  تولد جلال معیریان
 چهره پرداز (1320 ش)
اشاره:
جلال الدین معیریان متولد 1320 در تهران، فارغ التحصیل رشته گریم از دانشکده هنرهای دراماتیک است. شروع فعالیت چهره پردازی وی از 1353 بوده است.

*  هویدا از نخست وزیری استعفاء  داد و مجدداً مأمور تشکیل کابینه شد(1350ش)
 *  کارخانه ماشین  سازی  تبریز شروع به کار کرد(1351ش)

*  ارتشبد محمد خاتمی فرمانده نیروی هوائی، هنگام پرواز با کایت (بال پرنده) در نزدیکی پایگاه وحدتی سقوط کرد و کشته شد(1354ش)

*  امام خمینی (ره) در پیامی به ملت ایران، فاجعه روز
 17 شهریور را تسلیت گفت و مردم را به ادامه مبارزه دعوت کرد (1357ش)

*  در پی واقعه کشتار مردم در میدان ژاله تهران، کمیته اجرائی جمعیت ایرانی دفاع از آزادی و حقوق بشر در نامه ای به اشنایدر، معاون امور خارجه امریکا، رفع ظلم و ستمی را که از ناحیه حکومت شاه به ملت ایران وارد می‌شود خواستار شد. (1357ش)

*  درگذشت چنگیز شهوق،پیکرتراش، سفالگر، نقاش (1375ش)
اشاره:
تولد: 1312، باکو (قفقاز). درگذشت: 21 شهریور 1375، تهران. چنگیز شهوق فارغ‏التحصیل مدرسه‏ى هنرهاى زیباى تهران بود. آثار وى در نمایشگاه‏هاى داخلى و خارجى در معرض دید عموم قرار گرفته بود و جوائزى را نصیب خود کرده بود. وى مؤسس اولین نگارخانه در تاریخ هنر ایران بود. چنگیز شهوق در پى یک حمله‏ى قلبى درگذشت و پیکر وى در بهشت زهرا در قطعه‏ى 88 (هنرمندان و نویسندگان) به خاک سپرده شد.

*  رحلت استاد اخلاق آیت ‏اللّه «علی احمدی میانِجی» نماینده مجلس خبرگان رهبری (1379 ش)
اشاره:
آیت اللّه علی احمدی میانِجی در سال 1305 ش (1345ق) در یکی از روستاهای شهرستان میانه در آذربایجان شرقی و در خانواده‏ای اهل علم و دیانت به دنیا آمد. وی پس از پشت سر گذاشتن مقدمات و سطوح در زادگاهش و تبریز، راهی حوزه علمیه قم شد و از محضر حضرات آیات: سید حسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد و سید محمد رضا گلپایگانی استفاده نمود. آیت‏اللّه میانِجی همچنین با شرکت در درس فلسفه و تفسیر علامه طباطبائی، بنیه علمی خویش را استوار ساخت. وی همزمان با تحصیل و نیز تدریس، جلسات بحث پیرامون مسائل فقهی، حدیثی، کلامی، تفسیری و تاریخی تشکیل داد که این جلسات بیش از پنجاه سال به طول انجامید. آیت اللّه احمدی میانِجی با آغاز نهضت اسلامی مردم به رهبری امام خمینی(ره)، به کاروان انقلاب پیوسته و در این راه متحمل سختی‏های متعددی شد. ایشان از جمله افراد مؤثری بود که به همراه دیگر استادان حوزه علمیه، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را تأسیس کرد و نامش در ذیل تمام اعلامیه‏های جامعه مدرسین علیه رژیم ستم‏شاهی به چشم می‏خورد. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز هماره در سنگر خدمت حضور داشت و سه مرتبه به عنوان نماینده مردم استان آذربایجان شرقی، به نمایندگی مجلس خبرگان رهبری برگزیده شد. آیت اللّه احمدی میانِجی سرانجام پس از عمری مجاهدت و تزکیه نفس و نیز فعالیت‏های مذهبی و سیاسی در 21 شهریور 1379 ش برابر با 12 جمادی الثانی 1421ق در 74 سالگی در قم دار فانی را وداع گفت و پس از تشییعی باشکوه، در حرم مطهر حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

*  روز سینما
اشاره:
برادران لومیر، در دسامبر ۱۸۹۵ دستگاهى را به راه انداختند که سینماتوگراف نام داشت. این دستگاه پیچیده عکس‌هاى متحرک را نشان مى‌داد. لومیر با چرخاندن دستک آن عکس‌هاى متحرک را روى پرده‌اى سفید به نمایش مى‌گذاشتند. آنها پس از استقبال پاریسى‌ها از سینماتوگراف، نمایندگانى به کشورهاى مختلف فرستادند تا مردم آن کشورها را با این دستگاه آشنا کنند. اما ایران دوره قاجار یکى از این کشورها نبود. مظفرالدین شاه در فروردین سال ۱۲۷۹ از تهران به مقصد اروپا حرکت کرد. در این سفر بود که با سینما آشنا شد. در سفرنامه مبارکه مظفرالدین شاه آمده است که شاه روز یکشنبه هفدهم تیر ۱۲۷۹ به اتفاق میرزا ابراهیم خان عکاس باشى به تماشاى دستگاه سینموفتوگراف و لانترن ماژیک رفته است. این حادثه پنج سال پس از رواج اختراع برادران لومیر در پاریس رخ داد؛ (شاه این دوربین را اشتباهاً سینموفتوگراف می نامید.) ۲١ شهریور ماه به عنوان روز ملی سینما نام گذاری شده است و این روز سرآغاز آشنائی ایرانی ها با پرده سینما و این هنر صنعت گسترده و جهانی به شمار می رود. اهمیت سینما و ضرورت پیشرفت در آن- فیلم و سینما، وسیله ای بلیغ و تبیین کننده ای رسا برای ارائه برترین حقایق عالم، یعنی حقیقت دین به شمار می رود و برای این منظور دست اندرکاران امور سینمائی باید بر توانائی های خود بی افزایند. کلید پیشرفت کشور، به میزان زیادی دست سینماگران است؛ چرا که دست اندرکاران هنر فاخر سینما، با توجه به تأثیرگذاری و جهت دهی این هنر، می توانند با تولیدات خود، روح امید، شوق پیشرفت، انگیزه کار و تلاش، اعتماد به نفس و اعتقاد به ارزش های اسلامی و ملی را در جامعه ترویج کنند و سهم بزرگ خود را در پیشرفت و تعالی کشور ایفاء نمایند، و یا اینکه با فیلم های خود، نسلی ناامید، پشیمان، متکی به بیگانه و تحقیرشده را پرورش دهند.

* 9 ذیحجه در گذر تاریخ

*  درگذشت «جارُاللّه زمخشری» ادیب، مفسر و محدث معروف اهل سُنت (538 ق)
اشاره:
جاراللّه زمخشری استاد تفسیر، حدیث، علم لغت، ادیب و فقیه مسلمان، سال‏های بسیاری را در مکه اقامت داشت و از این رو به جارُاللّه یعنی همسایه‏ی خدا مشهور شد. زمخشری، به جهت علم و دانش بسیار در زمینه‏ی علوم دینی، مورد احترام فضلاء و دانشمندان عصر خود بود و آثار بسیاری را در زمینه‏ی علوم مختلف اسلامی از خود به یادگار گذاشت. از مهم‏ترین تألیفات زمخشری می‏توان به تفسیر کَشّاف و مقدمةُ الادب اشاره کرد.
*  ارتحال عالم کبیر «علامه طبرسی» مفسر شهیر
قرآن کریم (548 ق)
اشاره:
ابوعلی فضل بن حسن طبرسی در سال 468 ق به دنیا آمد. پس از فراگیری مقدمات در مشهد مقدس به تحصیل ادبیات عرب، قرائت، تفسیر، حدیث، حساب و جبر، فقه، اصول وکلام پرداخت و در آن علوم متبحرگردید. علامه در حدود 54 سال در مشهد بود و سپس راهی سبزوار شد و به تدریس و تألیف همت گماشت. قطب الدین راوندی، ابن شهر آشوب، ضیاءالدین راوندی و... از جمله شاگردان او به شمار می‏آیند.همچنین اسرار الامامة، تاج الموالید و کنوز النجاح ازتألیفات اوست. از میان ده‏ها کتاب او، تفسیر کبیر مجمع البیان، به عنوان سرآمد تفاسیر، مطرح گردیده است. او همچنین فقیهی وارسته و عالمی آگاه بود و محل مراجعه‏ی مردم واقع می‏شد. سرانجام امام مفسّران، پس از نزدیک به هشتاد سال عمر با برکت درروز عرفه‏ی سال 548 ق بدرود حیات گفت. بعضی، مسمومیت توسط بدخواهان را عامل درگذشتِ وی گفته‏اند. بدنش را به مشهد منتقل کرده و در جوار حرم امام رضا(ع) به خاک سپردند.

*  شهادت حضرت «مسلم‏بن عقیل» نماینده‏ی امام حسین(ع) در کوفه(60 ق)
اشاره:
مسلم بن عقیل که از شخصیت‏های برجسته وبا تقوای زمان خود به شمار می‏رفت، برای ارزیابیِ میزان وفاداری مردم کوفه به امام حسین(ع) به این شهر رفته بود. زیرا مردم کوفه، طیِ هزاران نامه، از امام حسین برای رفتن به این شهر و قیام علیه حکومت ستمگر یزید بن معاویه، دعوت کرده بودند. مردم کوفه اگرچه در ابتداء به گرمی از مسلم بن عقیل استقبال کردند، اما هنگامی که عبیداللّه بن زیاد که مردی سنگدل و بی‏رحم بود بر کوفه حاکم شد، کوفیان، فریبِ وعده‏های دروغین او را خوردند و به خاطر ترس و جهل، دست از حمایت امام حسین(ع) کشیدند و مسلم را تنها گذاشتند. در پیِ آن، مسلم به دست عُمّال ابن زیاد گرفتار آمد و به دستور آن حاکم پلید، فرستاده‏ی امام حسین(ع) را از بالای داُرالامارة به پائین انداختند و او را به شهادت رساندند.

*  روز عرفه (روز نیایش)
اشاره:
روز نهم ذی‏الحجه به عنوان روز عرفه از اعیاد بزرگ اسلامی به شمار می‏رود، گرچه به اسم عید نامیده نشده است. در این روز خداوند تبارک و تعالی بندگان خود را به عبادت و اطاعت خود فراخوانده، و سفره‏ی جود و احسان خود را برای بندگان خود گسترانده است. شیطان در این روز خوار و حقیر و خشمناک است. از ظهر روز نهم ماه ذی‏الحجه، زائران خانه‏ی خدا در صحرای عرفات وقوف می‏کنند و برای این وقوف، فضایل بسیاری ذکر شده است. در غروب این روز، زائران، از عرفات به مشعرالحرام می‏روند و خود را برای سایر مناسک پر شکوه حج آماده می‏کنند.

*  رحلت آیت ‏اللّه «سیدابوالحسن اصفهانی» زعیم شَهیر حوزه‏ی علمیه‏ی نجف(1365 ق)
اشاره:
سیدابوالحسن اصفهانی در سال 1284 ق در یکی از روستاهای اصفهان به دنیا آمد. پس از گذراندن دروس ابتدائى در زادگاهش، به حوزه‏ی اصفهان رفت و در نهایت تنگدستی به فراگیری علوم دینی و تدریس همت گماشت. در 24 سالگی  راهی نجف شد و از محضر میرزای شیرازی، میرزا حبیب اللّه رشتی، محمدکاظم یزدی و آخوند خراسانی و... بهره‏مند گردید. ده سال آخر حیات وی، همزمان با مرجعیت عامه و زعامت دینی شیعیان بود. از مهم‏ترین آثار ایشان، وسیلةُالنجاة و اَنیسُ المُقلّدین می‏باشد. همچنین آیات عظام: سید محسن حکیم، سید محمد هادی میلانی، سیدمحمود شاهرودی، سردار کابلی،علامه طباطبائی، سید عبداللّه شیرازی و میرزا هاشم آملی و... از جمله شاگردان او می‏باشند. این عالم ربانی سرانجام پس از 81 سال عمر پر برکت در کاظمین دارفانی را وداع گفت و در نجف اشرف به خاک سپرده شد.


*  11 سپتامبر  در گذر تاریخ

*  *  اشغال رسمی جزیره «سری‏لانکا» توسط استعمارگران انگلیس (1798م)
 
*  ابداع ورزش «جودو» توسط یک معلم ورزش ژاپنی (1882م)

*  ورود نیروهای متفقین به خاک آلمان در جریان جنگ جهانی دوم (1944م)

*  آغاز به کار نخستین تلفن همراه (موبایل) (1946م)

*  درگذشت «محمدعلی جناح» بانی استقلال پاکستان (1948م)

*  مرگ «نیکیتا خُروشچُف» رهبر پیشین شوروی سابق (1971م)

*  وقوع کودتای شیلی وقتل رئیس‏ جمهور این کشور (1973م)

*  حمله به‏برج ‏های تجارت‏ جهانی در نیویورک و ساختمان وزارت ‏دفاع در واشینگتن (2001م)