«كارگران متشكريم. شما تنها يك تونل نساخته‌ايد، شما تاريخ را نوشته‌ايد.» اين عبارت هيجان‌انگيز و غرورآفريني بود كه رئيس شركت سازنده بزرگ‌ترين تونل دنيا خطاب به كارگرانش گفت تا به پاس 14 سال تلاش بي‌وقفه، انگيزه آنها را براي تكميل نهايي اين تونل دوچندان كند.
اكنون در زير كوهستان‌هاي مملو از برف و يخ آلپ در سوئيس تونلي عظيم به طول بيش از 57 كيلومتر و عرض 5‌/‌9 متر ساخته شده است كه تا چند سال آينده محور اصلي تردد ريلي ميليون‌ها اروپايي در مسير جنوب به شمال و به عكس قاره سبز خواهد بود. اما اين 14 سال چگونه سپري شده است؟

اسطوره‌اي به نام گوتارد
تونل گوتارد در حقيقت حفره عظيمي در دل كوهستان‌هاي يخ زده و مملو از برف آلپ است كه همين چند روز پيش آخرين 5‌/‌1 متر آن حفاري شد تا كارگراني كه در دو سوي تونل از مدت‌ها پيش براي ديدن يكديگر لحظه شماري مي‌كردند با چشماني مملو از اشك يكديگر را در آغوش بگيرند. اين تونل متشكل از دو تونل دوقلوست كه به موازات يكديگر پيش رفته‌اند. كار حفاري اين پروژه عظيم از 14 سال پيش آغاز شده است، يعني زماني كه خبري از بسياري از فناوري‌هاي فوق‌مدرن امروزي نبود و جهان هنوز رخدادهاي سياسي و اقتصادي دامنگير امروز را به چشم نديده بود. به سال 1996 ميلادي باز مي‌گرديم. در آن موقع كارگراني كه اكنون گرد پيري بر چهره‌شان نشسته، بازنشسته شده‌ يا از دنيا رفته‌اند مي‌دانستند كه نزديك به 2 دهه از زندگي خود را بايد در اعماق يكي از سردترين نقاط زمين سپري كنند. حتي تصور چنين مأموريتي نيز سخت و دشوار بود اما هيجان ذاتي كه در دل چنين پروژه‌هاي عظيم و تاريخ‌سازي نهفته است بيش از 2 هزار كارگر را طي بيش از 14 سال گذشته سر پا نگاه داشته است. البته آنها خاطرات تلخ و شيرين زيادي در اين سال‌هاي طولاني داشته‌اند. ريزش خاك و صخره‌ها و جاري شدن جريان‌هاي تند آب سرد و از همه مهم‌تر از دست دادن 8 تن از دوستان كارگرشان در حين انجام كار لحظات سخت و تاريك اين پروژه عظيم بوده است. حتي در يك مقطع زماني به دليل ريزش انبوهي از شن عمليات حفاري براي حداقل 6 ماه تعطيل شد. با اين حال اكنون و با حفاري آخرين بخش از تونل تمامي اين مصائب به خاطرات سپرده شده‌اند تا اسطوره‌اي به نام گوتارد شكل بگيرد.

مهندسي سخت در دل سرما
تكنيكي كه مهندسان اين پروژه براي حفاري تونل به كار گرفته‌اند در نوع خود جالب توجه بوده است. آنها در ابتدا و با توجه به نقشه‌برداري‌هاي دقيقي كه طي چندين سال انجام داده بودند، از ميانه مسيري كه قرار بود بعدها تونل از زير آنجا عبور كند تونل عمودي به عمق 800 متر در دل كوهستان آلپ حفاري كردند و در ادامه عمليات حفاري دو تونل در جهت‌هاي مخالف را آغاز كردند. اما اين تازه آغاز يك ماجراي سخت و دشوار بوده است. آنها در حقيقت4 تونل حفاري مي‌كردند به طوري كه در هر جهت دو تونل به موازات يكديگر حفاري مي‌شد و اكنون هر جفت تونل مقابل هم به يكديگر متصل شده‌اند تا دو تونل موازي به طول بيش از 57 كيلومتر در دل آلپ آماده نصب و راه اندازي سايز تجهيزات مورد نياز باشد. طي روزهاي گذشته حفاري نهايي در تونل شرقي اين پروژه انجام شده و قرار است حفاري نهايي بخش غربي نيز تا آوريل سال 2011 به اتمام برسد. با اين حال هم‌اكنون نيز مي‌توان تونل گوتارد را طولاني‌ترين تونل جهان ناميد.

فقط 6 سال ديگر
بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده تونل گوتارد در سال 2016 يا 2017 كاملا نهايي شده و آماده بهره‌داري مي‌شود. نكته جالب توجه اين است كه اين پروژه هم اكنون جلوتر از زمان‌بندي از پيش تعيين شده پيش مي‌رود. در آن زمان اين تونل بخش جنوبي آلمان را به بخش‌هاي شمالي ايتاليا متصل مي‌كند. البته تونل گوتارد يكي از سه تونلي است كه از مدت‌ها پيش براي كوهستان‌هاي آلپ برنامه‌ريزي شده است. دو تونل ديگر ليون فرانسه را به تورين ايتاليا و اتريش را به ايتاليا متصل مي‌كنند كه البته گفته مي‌شود تقريبا در سال 2020 به بهره‌داري خواهند رسيد.

دلايل ساخت تونل
پروژه ساخت تونل گوتارد از جنبه‌هاي مختلفي قابل بحث و بررسي است. اين‌كه چرا اصولا اين تونل ساخته شده است با دلايل زيادي همراه بوده است كه دو دليل اقتصادي و زيست محيطي مهم‌تر از ساير دلايل به چشم مي‌آيند. گرچه اين تونل در زمان راه‌اندازي نهايي سفر از جنوب آلمان به شمال ايتاليا را تنها حدود يك ساعت كاهش مي‌دهد با اين حال زماني كه صحبت از حمل بار و ترانزيت مي‌شود مزاياي آن به روشني به چشم مي‌خورد.
تونل گوتارد در حقيقت حفره عظيمي در دل كوهستان‌هاي يخ زده و مملو از برف آلپ است كه همين چند روز پيش آخرين 5‌/‌1 متر آن حفاري شدحمل انبوهي از بار (كه با زمان فعلي قابل مقايسه نيست) آن هم در بالاترين سطح كيفيت و امنيت مقامات اروپايي را متقاعد كرده است كه هزينه‌هاي نجومي براي نهايي شدن اين پروژه در نظر بگيرند. گفته مي‌شود هزينه كلي اين پروژه رقمي در حدود 7 ميليارد يوروست. در حال حاضر قطارها و كاميون‌هاي ترانزيتي كه در سراسر آلپ به جابجايي مسافران و حمل بار مشغول هستند آسيب‌هاي جدي به اكوسيستم‌هاي طبيعي اين منطقه منحصربفرد وارد مي‌كنند. لطمات جدي كه گونه‌هاي جانوري و گياهي ساكن منطقه آلپ در چند دهه اخير از اين بابت متحمل شده‌اند نگراني‌هاي زيادي براي دانشمندان ايجاد كرده است و اكنون همين افراد از جمله خوشحال‌ترين كساني هستند كه پروژه تونل گوتارد را دنبال مي‌كنند. مسافريني كه بنا به دلايل مختلف هر از چند گاهي ناچار به سفر از كشورهاي مختلف اروپايي از جمله سوئيس، آلمان، ايتاليا و اتريش مي‌شوند نيز تا چند سال آينده ديگر شاهد ترافيك‌هاي بعضا سنگين و چندين كيلومتري در جاده‌هاي كوهستاني و يخ زده آلپ نخواهند بود.

آمار و ارقام نجومي
حفاري اين تونل يكي از منحصربه‌فردترين پروژه‌هاي راهسازي تاريخ است. بر اساس آمار و ارقام موجود حجم سنگ و صخره‌اي كه از دل كوهستان آلپ خارج شده تا تونل راه خود را ادامه دهد براي 13 بار پر كردن آسمان‌خراش‌هايEmpire State آمريكا كافي است. در حقيقت آنها حدود 13 ميليون مترمكعب سنگ صخره منفجر كرده اند تا اين پروژه به راه خود ادامه دهد. البته خارج كردن صخره‌ها از تونل پايان كار نبوده است. مهندسان پروژه از اين حجم عظيم نخاله استخراج شده براي ترميم درياچه‌هايي استفاده كرده‌اند كه پيش از اين ممكن بوده است به دليل حفاري و نشست زمين دچار آسيب‌هايي شده باشند.
تونل گوتارد تنها براي مردم اروپا از اهميت برخوردار نيست. زنجيره به هم پيوسته اقتصاد و نگراني‌هاي زيست محيطي كه اكنون گستره جهاني پيدا كرده است موجب شده تا بسياري از كشورهاي جهان از راه‌اندازي اين تونل عظيم استقبال كنند. وزير امور حمل و نقل سوئيس معتقد است تونل گوتارد يكي از تاريخي‌ترين پروژه‌هاي زيست محيطي است كه تاكنون در قاره سبز رقم خورده است. اكنون بايد تا سال 2017 منتظر ماند و در آن زمان شاهد حركت قطارهايي با سرعت حتي بيش از 260 كيلومتر بر ساعت بود. اين تصور اكنون يك رويا نيست بلكه به دليل استفاده از انبوهي از فناوري‌هاي نوين و تجهيزاتي كه حتي برخي از آنها صرفا براي پيشرفت اين پروژه طراحي و ساخته شده‌اند در آستانه تبديل شدن به يك واقعيت هيجان‌انگيز است.

مهدي پيرگزي / جام جم