کتاب «جامعه در قرآن»، تأليف آيتالله جوادي آملي از سري مجموعه تفسير موضوعي قرآن کريم در تفسير آيه پاياني سوره آل عمران به بررسي جامعه نمونه اسلامي بر اساس تعاليم قرآني پرداخته است.
اين کتاب در شش بخش تدوين شده است و هر بخش شامل سه فصل است؛ کليات، ساختار جوامع انساني و اسلام آيين زندگي، عناوين بخشهاي اول تا سوم را تشكيل ميدهد.
تعريف و تقسيم جامعه، نهادهاي اجتماعي و عوامل تشکيل جامعه، عناوين فصلهاي بخش اول، و اقسام جامعه، منطق جامعه الهي و الحادي و قطببنديهاي اجتماعي، عناوين فصلهاي بخش دوم را شامل ميشود.
در گزيدهاي از بخش دوم، ذيل مطلبي با نام ساختار جامعه توحيدي آمده است:«اين نظام هستي که با تطورات مختلف به صورت فعلي درآمده و مراحل زيادي را در پيش دارد تا به هدف نهايي خويش برسد، همه شؤون آن به تدبير الهي آغاز و انجام ميشود. انسان نيز که عوالمي را پشت سر گذاشته و عوالمي را براي وصول به هدف خويش در پيش رو دارد؛ هرگز بامرگ نابود نميشود. همه شؤون او به تقدير حکيمانه خداوند آغاز و انجام ميپذيرد. مبدأ جهان و انسان خدا است؛ چنان که مرجع و معاد همه است،(انا لله و انا اليه راجعون).»
عناوين فصلهاي بخش سوم، حقيقت حيات، حيات انسان در اسلام و حيات اجتماعي انسان در اسلام هست و بخش چهارم با نام«جامعه در قرآن» شامل سه فصل با عنوانهاي ابعاد اجتماعي اسلام، جامعه در آينه روايات و نسبت اسلام با دنيا است.
در گزيدهاي از بخش چهارم با عنوان آرمانگرايي اسلام ميخوانيم:«همه دانشمندان مسلمان و بسياري از مستشرقان پژوهشگر درباره مباني اسلام بر اين باورند که اسلام تنها ديني است که انديشه آرماني جامعي درباره زندگي فردي و حيات اجتماعي ارائه مي دهد. در مباني نظري اسلام، افزون بر رويکرد به دو اصل توحيد و عدالت، به دو عنصر ديگر در جهت خداشناسي و عدالتگستري نگاه ويژهاي شده است که وصول به حيات آرماني، مرهون آن دو عنصر است؛ يکي آشنا کردن انسان با منزلت حقيقي خويش و ديگري تبيين مفهوم واقعي سعادت.»
بخش پنجم و ششم به ترتيب اسلام و جامعه، موانع و راهکارها و اسلام در جهان معاصر نام دارد و عناوين سه گانه بخش پنجم؛ اصالت فرد و جامعه، عوامل شکوفايي جامعه و عوامل انحطاط جامعه از نگاه قرآن را تشكيل ميدهد.
عناوين فصلهاي بخش پاياني نيز مباني حکومت اسلامي و نظام دمکراسي، زمامداري در اسلام و آزادي در جامعه اسلامي نام دارد. در بخشي از فصل دوم اين بخش با عنوان ضرورت حکومت در عصر غيبت آمده است:«در زمان غيبت امام معصوم همه حقايق و اصولي که در دو عصر قبل(عصر رسالت و امامت) وجود داشت، محفوظ است. آنچه در عصر بعثت از اسلام بود با همه خصوصيات آن تا ظهور حضرت حجت، مهدي موعود(عج) ماندگار است؛ بنابر اين سعه ظرف زمان به تعطيل احکام يا نسخ تعاليم اسلام نخواهد انجاميد؛ پس طولاني شدن غيبت امام زمان(عج) نبايد باعث انزواي اسلام، در نتيجه سبب عزلت مسلمانان در صحنه بينالملل شود.»
گفتني است، کتاب«جامعه در قرآن» تفسير موضوعي قرآن کريم است که از سوي آيت الله جوادي آملي در 550 صفحه نگاشته و با شمارگان سه هزار نسخه در بهار سال جاري، از سوي مرکز نشر اسرا منتشر شد.