نوشته مویا لاکت*ترجمه دکتر یونس شکرخواه:
داستان فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی میراثی که اکثراً انگلیسی هستند، معمولاً در گذشته رخ داده‌ و جلوه‌های باشکوه تاریخ ملی را به نمایش می‌گذارند (برای مثال دوران ملکه الیزابت در قرن ۱۹).

فيلم‌های سینمایی و و تلويزيون ميراثی (heritage film and television) ممکن است داستان اشخاصي را که از شخصيت‌هاي تاريخي به شمار مي‌آيند روايت کنند و يا به رويدادهاي تاريخي بپردازند و يا با اقتباس از متون ادبي ساخته شوند. در هر صورت بيشتر اين فيلم‌ها به ميراث فرهنگي و ادبي کشور بريتانيا می‌پردازند.

اين فيلم‌ها معمولاً با سنت‌هاي ادبي و فرهنگي پيونده خورده‌اند و به عنوان توليدات با اعتبار و وجهه‌دار از آنها ياد مي‌شود. از جمله اين آثار مي‌توان به فيلم‌هاي اسماعيل مرچنت و جيمز آيوري (1985 و room with a view)، درام‌هاي تاريخي، فيلم‌هاي شکسپيري و سريال‌هاي تلويزيوني‌اي که بر اساس رمان قرن نوزدهم ساخته شده‌اند، اشاره کرد.

در توليد اينگونه فيلم‌ها از هنرپيشگان معروف و معتبر (مگي اسميت، سر جان کليگاد متوفي) استفاده مي‌شود. معمولاً اين هنرپيشگان يادآور فيلم‌هاي قديمي هستند و همواره هاله‌اي از گذشته آنها را احاطه کرده است. برخي از هنرپيشگان ديگر مثل هلنا بولهام کارتر نوعي پيوند با اصول و بنيان‌هاي بريتانيا را به نمايش مي‌گذارند. با اين حال اين توليدات از لحاظ مضمون و محتوا محافظه‌کار هستند.

با اينکه توليد فيلم‌هاي ميراثي از دوران سينماي صامت تا کنون تداوم داشته، اخيراً اين فيلم‌ها اهميت بيشتري پيدا کرده‌اند. علت اين امر پيدايش مجدد نوعي تمايل براي احياي هويت ملي اسطوره‌اي از نوع انگليسي است که در دهه هشتاد رواج يافت و باعث شد علاوه بر سينما و تلويزيون، صنعت گردشگري نيز رونق بگيرد. براي توليد اين فيلم انتخاب عناصري از تاريخ ملي الزامي بود تا از آن براي ارائه شکل جديدي از هويت انگليسي و زنده نگهداشتن سنت‌ها استفاده شود.

صنعت توليد فيلم‌هاي ميراثي با هدف عرضه و بازاريابي جزئيات و ويژگي‌هاي تاريخي ملي شکل گرفت و توسعه يافت؛ ويژگي‌هايي چون چشم‌اندازهاي شباني (pastoral)، خانه‌ها و باغچه‌هاي روستايي انگليسي، قصرهاي باشکوه، کليسا، قلعه‌هاي مخروبه و ديگر ساختمان‌ها و آثار تاريخي و قدمت‌دار.

اين فيلم‌ها علاوه بر ارائه تصوير بر اساس «قدمت» اشکال خاصي از اخلاق‌گرايي و فرهنگ را که معمولاً اين نهادها تداعي مي‌کردند، به نمايش مي‌گذاشتند. مانند صنايع ميراثي، فيلم‌هاي سينمايي و تلويزيوني ميراثي نيز نوعي تصوير بورژوازي از ملت انگليس به نمايش مي‌گذارد؛ تصويري آکنده از نوستالژي‌اي شيرين و دوست‌داشتني.

همان‌گونه که اندرو هيگسون (1995) در اثر پژوهشي جامع خود در مورد سينماي ميراثي بيان کرده است، اين متون نوعي بازاريابي براي انگليس و نه بريتانيا به شمار مي‌آمدند.

اين فيلم‌ها که کانون توجه آنها بحث‌هاي جنوبي کشور بود، سعي مي‌کردند يک تصوير غير صنعتي، محافظه‌کار و طبقه متوسط از کشور به نمايش بگذارند.

فيلم‌هاي ميراثي مانند صنايع گردشگري، براي حفظ و ارتقاي منافع ملي مفيد تشخيص داده مي‌شدند. اين فيلم‌ها که از ساختار طبقاتي جانبداري مي‌کردند، نوعي رويکرد عشقي و احساسي نسبت به جوامع و شخصيت ملي داشتند و سعي مي‌کردند تضادها و نابرابري‌ها و سرکوب تحولات اجتماعي را بپوشانند.

هيگسون همچنين معتقد است اين توليدات گذشته را در قالب آرمان و ايده‌الي از دست رفته معرفي مي‌کنند، در حالي که گذشته کاملاً از زمان حال جدا شده است و در عين حال، شکست‌هاي امروزه را به رخ بيننده مي‌کشند و برتري ارزش‌هاي از دست رفته، رفاه و شيوه‌هاي زندگي را به نمايش مي‌گذارند.

فيلم‌هاي تلويزيوني و سينمايي ميراثي معمولاً انگليسي‌ها را به عنوان ملتي روستايي و غيرشهري معرفي مي‌کنند و از اين رهگذر تصويري باثبات، تغييرناپذير و «الزامي» که از شر مدرنيته لجام‌گسيخته محفوظ مانده است، از آن ارائه مي‌کند.

از سوي ديگر هر نوع توجهي به شهر لزوماً نوعي صحه گذاشتن بر صنعتي شدن تغيير، آلودگي، فقر و نابرابري‌هاي اجتماعي را به همراه خواهد داشت. در مقابل، تأکيد بر محيط روستايي نوعي بينش اجتماعي مي‌سازد که در آن، هر فرد مکان خاص خود را در جامعه اشغال مي‌کند و همه با يکديگر براي هدفي مشترک همکاري مي‌کنند.

اين بينش در تضاد با فضاهاي صنعتي و شهري است که انزوا، پراکندگي و هرج و مرج از جمله ويژگي‌هاي آنها به شمار مي‌آيد.

توجه به چشم‌اندازهاي محدود ملي همراه با تمايل ذاتي اين توليدات به استفاده از جلوه‌هاي دکوراتيو و تزئيني باعث شده است اين ژانر برداشت ويژه خود را از واقعيت خلق کند.

هيگسون مي‌گويد اين فيلم‌ها اصالت را به وسيلة دکورها و چينش صحنه ارج مي‌نهند؛ جايي که در آن، هاله و اصالت تاريخي اشيا، ارزش‌هاي تغييرناپذير حقيقت بي چون و چرا و برتري چشمگير گذشته را به بيننده منتقل مي‌کنند. در عين حال، همين ميزانسن يک واقعيت تخيلي تاريخي و خودآگاهانه را به جاي نوعي احساس زندگي روزمره در گذشته خلق مي‌کند. تأکيد بر جزئيات، لباس‌ها، ميزانسن و دکورهاي از سرعت رخدادهاي فيلم مي‌کاهد و در عوض به بيننده مي‌گويد تصوير گذشته مهمتر از حرکت‌ها و اعمال انفرادي و تمايلاتي است که روايت را بازگو مي‌کنند.

از ديد هيگسون، فيلم‌هاي سينمايي و تلويزيوني ميراثي يک ژانر بريتانيايي و يا شاخه‌اي از آن است. اين فيلم‌ها علاوه بر اينکه با جنبه‌ها و خصوصيات بريتانيايي (يا انگليسي) سر و کار دارند، فيلم و سينما را با ميراث بريتانيا پيوند مي‌دهند و آن را از سلطه هاليوود بيرون مي‌کشند. همين امر باعث شده تا فيلم‌هاي ميراثي به عنوان عنصري مهم در سينماي ملي به شمار آيد و از هنجارها و قواعد هاليوودي از لحاظ فرم، محتوا و سبک فاصله بگيرند.

در مقابل، اين فيلم‌ها ويژگي‌هاي صوري خاص خود ـ از جمله نوعي جنبه تئاتري ـ را مديون عناصر ميراث ملي، از جمله ادبيات و پرتره‌سازي هستند.

*نويسنده مدخل: MOYA LUCKETT