آوريل سال 2012 صدمين سال غرق شدن كشتي پرسر و صداي تايتانيك است و رسانه تلويزيون بين‌المللي قصد دارد با توليد چند مجموعه تلويزيوني به استقبال صدمين سال اين رويداد تلخ تاريخي برود. مجموعه‌هاي تازهاي كه در اين رابطه توليد مي‌شوند، محصولاتي اروپايي خواهند بود كه قصد دارند نگاه تازهاي به اين رويداد قديمي بيندازند.
اين مجموعه‌ها زماني روي آنتن مي‌روند كه چند سال از نمايش موفقيت‌آميز مالي و انتقادي نسخه سينمايي «تايتانيك» به كارگرداني جيمز كامرون مي‌گذرد. در حقيقت، بحث توليد مجموعه‌هاي تلويزيوني درباره حادثه تايتانيك پس از اكران عمومي فيلم كامرون مطرح شد، ولي به دلايل مختلف هيچ يك از آنها در آن زمان وارد مرحله توليد نشدند.
حادثه تايتانيك 100 ساله شد
رسانه‌هاي گروهي انگلستان اين روزها خبر از روي پا ايستادن دوباره كشتي تايتانيك مي‌دهند. شركت فيلمسازي آي‌تي‌دي كه از شركت‌هاي فعال در زمينه توليد محصولات تاريخي است، يك مجموعه 4 قسمتي به نام تايتانيك را جلوي دوربين مي‌برد. اين «تايتانيك» تازه با هزينه‌اي حدود 16 ميليون دلار (10 ميليون پوند) تهيه خواهد شد و هر قسمت آن، حدود يك ساعت خواهد بود. خط اصلي اين مجموعه درباره غرق شدن تراژيك اين كشتي بزرگ و عظيم‌الجثه است و به صورت يك محصول مشترك بين‌المللي تهيه خواهد شد. تا به حال 2 شبكه تلويزيوني ايرلندي و كانادايي براي توليد اين مجموعه اعلام آمادگي كرده‌اند و قرار است كه شبكه تلويزيوني اروپايي ديگر هم به اين جمع بپيوندد. سايمن ون مدير شركت آي‌تي‌وي عقيده دارد مجموعه جديد «تايتانيك» اثري ديدني و بديع خواهد شد و تماشاگران زيادي را در سطح بين‌المللي جذب خود خواهد كرد.
در همين رابطه است كه او مي‌گويد: براي جذب وسيع‌تر تماشاگران بين‌المللي، به دنبال يك سري شركاي خوب كاري هستيم. ما حداقل به يك همكار سرمايه‌گذار ديگر نياز داريم تا پروژه «تايتانيك» را وارد مرحله توليد كنيم. اگر همه چيز خوب پيش برود، كليد فيلمبرداري را ژانويه مي‌زنيم. كارها بايد به گونه‌اي پيش برود كه فيلم آوريل 2012 روي آنتن برود، يعني همزمان با صدمين سالگرد غرق شدن كشتي تايتانيك. پروژه‌اي مثل «تايتانيك» يك پروژه معمولي و متداول تلويزيوني نيست و توليد آن نياز به حمايت مادي و معنوي بازارهاي بين‌المللي دارد. اگر ما بتوانيم يك شريك قوي در آمريكا يا اروپا پيدا كنيم، به قول معروف بازي را برده‌ايم و كارمان را با قدرت تمام جلو خواهيم برد. در حال حاضر مشغول مذاكره با چند طرف مختلف و متفاوت هستيم و فكر مي‌كنم نتيجه نهايي اين مذاكرات مهم تا ماه آينده مشخص شود.
سايمن اين اظهارات را در شرايطي بيان مي‌كند كه هنوز عامل اصلي توليد مجموعه انتخاب و مشخص نشده‌اند و كارگردان و بازيگران آن تعيين نشده‌اند. رسانه‌هاي گروهي مي‌نويسند براي مجموعه‌اي تاريخي و پرسر و صدا مثل «تايتانيك» خيلي مهم است كه چه كارگردان و بازيگراني داشته باشد. تهيهكنندگان مجموعه مي‌گويند نام كارگردان و بازيگران اصلي مجموعه ـ كه به دليل نوع قصه، كاراكترهاي زيادي در مجموعه وجود دارد كه بايد توسط بازيگران متعددي نقشهاي آنان بازي شود ـ را تا يك ماه ديگر به صورت رسمي اعلام خواهند كرد و اين در حالي است كه خود مجموعه قرار است حداكثر تا 3 ماه ديگر جلوي دوربين برود.
مسافران انگليسي تايتانيك
فيلمنامه مجموعه تلويزيوني تايتانيك را جولين فلووز انگليسي نوشته است. اين فيلمنامه‌نويس كه در رشته بازيگري هم فعال است، اين فيلمنامه را با همكاري استافورد كلارك تهيهكننده كار كرده است. فلووز كه از سال 1990 وارد فعاليت فيلمنامه‌نويسي در رشته تلويزيون شد و در سينما فيلمنامه‌هاي «پارك گوسفورد» و «وينتي فير» را نوشته، درباره كار جديد خود مي‌گويد: «تايتانيك بدون هيچ شك و ترديدي مشهورترين كشتي تاريخي بشريت است. به همين دليل، نوشتن فيلمنامه‌اي درباره آن يكي از آرزوهاي هميشگي‌ام بود. هدف سازندگان مجموعه، توليد يك درام تاثيرگذار است كه بتواند در سالگرد غرق شدن اين كشتي، بينندگان را مجذوب خود كند. ماجراي كشتي تايتانيك هميشه مورد توجه مردم سراسر جهان بوده است و اين قصه، توانسته بسياري را شيفته ماجراجويي‌هاي خود كند.»
فلووز فيلمنامه‌اي در ارتباط با موضوع غرق شدن كشتي تايتانيك نوشته كه به گفته خودش شباهت زيادي به قصه فيلم پرفروش دهه نودي جيمزكامرون ندارد. در قصه فيلمنامه فلووز اهميت ويژه‌اي به مسافران انگليسي اين كشتي داده شده است و قصه آنها در مقايسه با بقيه سرنشينان تايتانيك، از اهميت بيشتري برخوردار است. اين فيلمنامه‌نويس مقيم انگلستان كه اصليتي مصري دارد، روي اين نكته پافشاري مي‌كند كه فيلمنامه او از منظر تازهاي ماجراي تايتانيك را مورد بحث و بررسي قرار مي‌‌دهد.
كشتي تايتانيك سال 1912 با حدود 2 هزار مسافر به آب انداخته شد و سفر بي‌پايان پنج روزه خود را آغاز كرد. سازندگان كشتي با افتخار از آن به عنوان يك كشتي غرق نشدني اسم مي‌بردند. تايتانيك در طول سفر از شهر لندن به بندر نيويورك به يك كوه يخ شناور برخورد كرد و همين تصادف باعث شد تا بتدريج غرق شود. 1500 نفر از سرنشينان كشتي در سرماي شب كريسمس در آب‌هاي دريا غرق شدند و خودكشتي هم به اعماق آب رفت. اين فاجعه به عنوان مرگبارترين فاجعه طبيعي تاريخ نامگذاري شد. برخي از تاريخ‌شناسان در رابطه با غرق شدن كشتي، مساله خرابكاري عمدي را نيز مطرح مي‌كنند. ولي باور عمومي بر اين است كه كشتي در اثر اصابت با كوه يخ، شكاف برداشته و غرق شده است. اين قصه، اولين‌بار سال 1915 به صورت يك فيلم سينمايي صامت ساخته شد. 2 نسخه معروف كلاسيك سينمايي اين قصه مربوط به سال‌هاي 1953 (با بازي رابرت واگنر و باربارا استانويك) و 1958 به نام شبي براي يادآوري به كارگرداني روي وارد بيكر است. در حالي كه صنعت سينما و تلويزيون بسياري از كشور‌هاي جهان، بارها و بارها اين قصه را به صورت فيلم‌هاي سينمايي و مجموعه‌هاي تلويزيوني در آورده‌اند، ولي فيلم سال 1997 جيمزكامرون معروف‌ترين اثري است كه در اين رابطه ساخته شده است. اين فيلم با قصه تلخ و جلوه‌هاي ويژه ديدني خود (بويژه در صحنه‌هاي پاياني كه كشتي كاملا غرق مي‌شود) موفق به دريافت يازده جايزه اسكار شد و با فروشي 602 ميليون دلاري در آمريكاي شمالي تا قبل از اكران عمومي «آواتار» لقب پرفروش‌ترين فيلم كل تاريخ سينما را به خود اختصاص داده بود.
همه تايتانيك‌هاي تلويزيون
صنعت تلويزيون هم در دهه‌هاي گذشته تعداد زيادي مجموعه تلويزيوني با مضمون غرق شدن كشتي تايتانيك توليد كرده است. معروف‌ترين اين مجموعه، سال 1996 توسط رابرت ليبرمن كارگرداني شد. اين «تايتانيك» تلويزيوني كه محصول مشترك كانادا و آمريكا بود، با طول زماني 173 دقيقه يك مجموعه 4 قسمتي بود. در بين بازيگران متعدد اين كار تلويزيوني، مي‌توان به كاترين زتاجونز، جورج سي اسكات و اوامري سنت 3 بازيگر كلاسيك سينما اشاره كرد.
مجموعه تلويزيوني انگليسي سايمن ون در شرايطي در مرحله پيش توليد قرار دارد كه صنعت تلويزيون ايتاليا هم در تدارك توليد مجموعه‌اي با همين مضمون است. شركت ايتاليايي و آنجليس كه تهيهكننده اين مجموعه است، حتي زودتر از سايمن ون خبر توليد مجموعه تايتانيكي خود را اعلام كرد. اين شركت 2 ماه قبل خبر از توليد مجموعه‌اي به نام «تايتانيك: قصه‌اي ناگفته از اين كه همه چيز چگونه شروع شد» داد. اين مجموعه تلويزيوني مثل كار سايمن ون يك سريال 13 قسمتي نخواهد بود و كل قصه‌‌اش را در 4 يا 5 قسمت (45 دقيقه‌‌اي تا يك ساعته) تعريف خواهد كرد. اين مجموعه با هزينه‌اي 28 ميليون دلاري جلوي دوربين مي‌رود و قرار است تعداد زيادي از بازيگران مطرح قديمي و امروزي سينما و تلويزيون ايتاليا، نقشهاي اصلي و مهم آن را بازي كنند. شركت فيلمسازي قديمي دلورنتيس هم در توليد اين مجموعه مشاركت دارد.
به گفته سازندگان اين مجموعه، قصه آن نوعي پيش درآمد بر فيلم‌ها و مجموعه‌‌هايي خواهد بود كه درباره تايتانيك ساخته شدند. به اين ترتيب، در حالي كه اين فيلم‌ها و مجموعه‌ها قصه سفر بي‌پايان كشتي تايتانيك و غرق شدن آن را در معرض ديد تماشاگران مشتاق خود قرار دادند، مجموعه ايتاليايي «تايتانيك» قصه خود را به زماني قبل از سفر تايتانيك منتقل مي‌كند. آدم‌هايي كه با نيت‌ها و انگيزه‌هاي گوناگون خواستار سفر با تايتانيك بودند، در زندگي روزمره‌شان در قبل از سفر، مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرند. پايان مجموعه هم زماني است كه تايتانيك سفر شوم خود را آغاز مي‌كند. به اعتقاد تهيهكنندگان مجموعه، ضرورتي ندارد كه اتفاقات پس از شروع سفر به نمايش درآيد، زيرا همه مردم با آخر و عاقبت اين سفر كاملا آشنا هستند.
غرق شدن تايتانيك در ذهن
استوديوي قديمي چينه چيتاي شهر رم با دكورها و لباس‌هاي قديمي خود، لوكيشن اصلي «تايتانيك» ايتاليايي است و به احتمال زياد يكي از فيلمسازان سرشناس سينماي اين كشور اروپايي، كارگرداني آن را انجام خواهد داد. تهيهكنندگان مجموعه اين شايعه را ـ كه در سطح وسيعي در رسانه‌هاي گروهي ايتاليا پخش شده ـ كه «تايتانيك» آنها يك نسخه سينمايي هم خواهد داشت، قاطعانه رد كرده‌اند. آنها مي‌گويند بحران شديد موجود صنعت سينماي ايتاليا و ركود فيلمسازي در اين كشور، يكي از دلايل اصلي پخش اين شايعه است. با اين حال، آنها روي اين نكته تاكيد مي‌كنند كه مجموعه آنها با استانداردهاي بالاي محصولات سينمايي تهيه خواهد شد.
به اين ترتيب، در شرايطي كه در مجموعه سايمن ون بينندگان تلويزيوني يكبار ديگر شاهد از بين رفتن كشتي تايتانيك خواهند بود، در مجموعه ايتاليايي خبري از چنين اتفاقي نيست و بينندگان بايد غرق شدن آن را در ذهن خود مجسم كنند. منتقدان تلويزيوني مي‌گويند، جيمز كامرون در «تايتانيك» خود، نهايت كاري را كه مي‌توان در ارتباط با غرق كردن كشتي تايتانيك انجام داد به صورت عيني انجام داده و فيلمسازان ديگر، جايي براي بررسي و نمايش دوباره اين حادثه ندارند. سايمن ون هم اين تحليل را قبول دارد و مي‌گويد: «كامرون مساله غرق شدن كشتي تايتانيك را به بهترين شكلي روي پرده سينما به نمايش گذاشت و جايي براي بقيه فيلمسازان نگذاشت كه بخواهند در اين رابطه كاري انجام دهند. مجموعه ما هم قصد رقابت با سكانس‌هاي شگفت‌انگيز فصل آخر فيلم او را ندارد. ما مي‌‌خواهيم قصه زندگي آدم‌هايي را كه درگير اين كشتي و غرق شدن آن هستند، به نمايش بگذاريم. البته ما هم در پايان قصه مجموعه، تايتانيك را غرق كرده و به قعر آب‌هاي اقيانوس مي‌فرستيم، اما غرق شدن اين كشتي بهانه‌اي براي بررسي حالات و روحيات فردي و اجتماعي مردماني است كه در يك شرايط سخت و اجتناب‌ناپذير تاريخي گير افتاده‌اند و توانايي انجام هيچ كاري را نيز ندارند.»
مجموعه تلويزيوني سال 1996 «تايتانيك» به كارگرداني رابرت ليبرمن به دليل حال و هواي تلويزيوني خود، تشكيل شده از سه قصه متفاوت بود كه لحني اپيزودي داشتند. اين قصه متفاوت و مستقل به واسطه سفر با كشتي تايتانيك به يكديگر ربط داده مي‌شوند. احتمال زيادي وجود دارد كه سايمن ون هم مجموعه خود را به همين شكل و با همين حال و هوا توليد كند. اين تهيهكننده تلويزيوني كه فعاليت حرفه‌اي خود را از سال 1995 شروع كرد، با دنياي تاريخ و كارهاي پرخرج تاريخي بيگانه نيست. آخرين كار تلويزيوني او «بن‌هور» (2010) نسخه دوباره‌سازي شده تلويزيوني قصه كلاسيك بن‌هور است، كه نسخه سينمايي آن سال 1959 با بازي چارلتن هوستون ساخته شد. روايت جديد ون از اين داستان قديمي، يك مجموعه 4 قسمتي بود كه مورد توجه منتقدان و بينندگان قرار گرفت. او در كنار توليد مجموعه‌هاي موفق 4 قسمتي، چند كار 13 قسمتي هم در كارنامه هنري خود دارد. توليدات او در سال‌هاي اخير، جزو كارهاي موفق تلويزيوني در كشور انگلستان بوده‌اند. به همين دليل، تحليلگران تلويزيوني براي «تايتانيك» او هم پيش‌بيني موفقيت بالايي مي‌كنند.
«تايتانيك»هاي جديد تلويزيوني در شرايطي آماده پخش عمومي در صدمين سالگرد غرق شدن كشتي تايتانيك مي‌شوند كه رسانه‌هاي گروهي خبر از برپايي برنامه‌هاي مختلف فرهنگي و اجتماعي در ارتباط با اين موضوع مي‌دهند. به احتمال زياد فيلم‌هاي سينمايي كه در ارتباط با كشتي تايتانيك در صد سال اخير ساخته شده‌اند، در اين مدت از شبكه‌هاي مختلف تلويزيوني بين‌المللي پخش خواهند شد.
ورايتي / مترجم: كيكاووس زياري