حجت‌الاسلام چراغى در گفتگوى مشروح با فارس:

هجرت حضرت معصومه(س) در راستای هویت‌بخشى به تشیع بود

استاد مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره) گفت: متأسفانه در کتاب‌هایى که در مورد ائمه تألیف مى‌شود بیشتر به ذکر زندگى‌نامه و معجزات بسنده مى‌شود و کمتر به تحلیل حوادث زندگى و فلسفه تاریخ ائمه می‌پردازد.

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزارى فارس به مناسبت فرا رسیدن سالروز رحلت حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام اسماعیل چراغى، دارای دکتراى جامعه‌شناسى و استاد مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره) انجام دادیم که متن آن تقدیم مخاطبان گرامى مى‌شود.

نگاه تحلیلى به زندگى حضرت معصومه (س) بسیار مهم است

حجت‌الاسلام چراغى در ابتداى این گفت‌وگو ضمن عرض تسلیت به مناسبت فرا رسیدن سالروز رحلت حضرت فاطمه معصومه (س) اظهار داشت: زندگانی حضرت معصومه (س) را از دو رویکرد مى‌توان بررسى کرد؛ یک رویکرد رویکرد نقلی است یعنى شناخت شناسنامه‌اى حضرت معصومه(س) و رویکرد دیگر، فلسفه تاریخ و نگاه تحلیلى به زندگى ایشان است که از اهمیت بیشترى برخوردار است.

وى افزود: در رویکرد نقلى، روز تولد، محل تولد و شرایط زندگى و محل رحلت ایشان بررسى مى‌شود که البته راجع به این رویکرد در تاریخ نقلى، موارد خام زیاد نداریم و به زندگانى ایشان از این جنبه کمتر پرداخته شده است.

حضرت معصومه (س) با فضیلت‌ترین دختر امام هفتم بود

استاد مؤسسه آموزشى پژوهشى امام خمینى (ره)گفت: در لا به لاى روایات مى‌توان شاکله شخصیت حضرت معصومه (س) را پیدا کرد و به جایگاه بزرگ ایشان واقف شد. مثل حدیثى که از امام رضا(ع) نقل شده که هر کس فاطمه معصومه را زیارت کند در حالى که عارف به حق او باشد بهشت بر او واجب است و روایات دیگرى که در مورد این بانو نقل شده است.

چراغى ادامه داد: حضرت موسى ابن جعفر (ع) 18 دختر داشت که حضرت معصومه سلام الله‌علیها در میان آنها از همه با فضیلت‌تر بود.

این نویسنده و پژوهشگر جامعه شناسى با بیان اینکه کمبود مواد خام در منابع راجع به زندگى حضرت معصومه (س) ضرری به فلسفه تاریخ ایشان وارد نمی‌کند، بیان داشت: نمونه این مسأله در قرآن نیز وجود دارد. مثلا اسم بسیارى از انبیاء در قرآن کریم نیامده و بعضی هم فقط به مقطعى از زندگى آنها اشاره شده است.

هجرت حضرت معصومه (س) نقطه عطف زندگى ایشان است

استاد مرکز آموزش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم اظهار داشت: در زندگى هر شخصیتى یک سرى نقاط عطف و قله‌هایى وجود دارد که در فلسفه تاریخ مى‌تواند شخصیت طرف را بنمایاند و دیگر به جزئیات زندگى نیازى نیست. یکى از نقاط عطف زندگى حضرت معصومه (س) که در شناخت آن حضرت، تأثیر گزار است بحث هجرت ایشان از مدینه به قم است.

وى اضافه کرد: نسبت به هجرت حضرت به قم، دو رویکرد مى‌توانیم در نظر بگیریم؛ اولین رویکرد این است که به آن به عنوان یک احساس صرف، توجه کنیم یعنى ایشان به خاطر دلتنگى و دورى از برادر به سمت ایران حرکت کردند و به علت مریضى در بین راه از حرکت باز ماندند و در قم وفات کردند.

هجرت حضرت معصومه (س) یک عمل سیاسى بزرگ و هوشمندانه بود

حجت‌الاسلام چراغى با اشاره به رویکرد دومى که نسبت به هجرت حضرت معصومه (س) مى‌توان داشت ابراز داشت: دومین رویکرد این است که هجرت حضرت یک عمل سیاسى بزرگ و هوشمندانه و با هماهنگى امام رضا (ع) بوده است. یعنى این هجرت از قبل برنامه ریزى شده بود تا ایشان از مدینه به سمت قم بیایند و در بین مسیر حرکت، هم ترویج آموزه‌هاى دینى بکنند و هم یک پایگاه براى آینده شیعیان تشکیل دهند.

حرکت حضرت معصومه به قم در راستاى هویت‌بخشى به تشیع بود

استاد موسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره) گفت: تمدن‌هاى بزرگ تاریخ معمولا همراه و قرین با یک هجرت بوده است و عده‌اى از یک نقطه جغرافیایى به نقطه‌اى دیگر هجرت کرده و در یک مکانى ساکن مى‌شدند و یک تمدن تشکیل مى‌دادند مثل تمدن مصر و ایران

چراغى تأکید کرد: هجرت حضرت معصومه سلام الله علیها یک حرکت تمدن ساز، هویت بخش، و یک حرکت آگاهانه و همراه با بصیرت و در راستاى احیاى تمدن اسلامى و هویت بخشى به تشیع بود.

اگر حرکت‌هاى تکمیلى شخصیت‌هاى پیرامونى ائمه نبود کار ائمه ناتمام مى‌ماند

این نویسنده و پژوهشگر جامعه شناسى، نقش افرادى که حرکت ائمه اطهار را تکمیل مى‌کردند برجسته دانست و عنوان کرد: پیرامون حرکت‌هاى سیاسى ائمه افرادى بودند که تکمیل کننده حرکت امام بودند و اگر نبود این حرکت‌هاى تکمیلى شاید کار این بزرگواران هم ناتمام مى‌ماند مثل حرکت حضرت على(ع) که در کنار ایشان حرکت تکمیلى حضرت زهرا سلام الله علیها را مى‌بینیم.

هجرت حضرت معصومه (س) مکمل حرکت امام رضا (ع) بود

استاد مرکز آموزش دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم اظهار داشت: حرکت تکمیلى دیگرى که مى‌توان در این مورد مثال زد حرکت حضرت زینب (س) است. این بانوى بزرگوار به همراه امام سجاد (ع) توانستند پیام قیام امام حسین (ع) را به خوبى منتقل کند و نقش تکمیلى خود را به خوبى ایفا کند.

وى افزود: هجرت حضرت معصومه (س) در زمان امام رضا (ع) نیز از نوع حرکت‌هاى تکمیلى بود و هدف امام رضا (ع) را به خوبى تکمیل کرد.

امام رضا (ع) تلاش کردند یک پایگاهى براى ترویج تشیع ایجاد کنند

حجت‌الاسلام چراغى با بیان اینکه حرکت حضرت معصومه (س) با هماهنگى امام رضا (ع) بود بیان داشت: امام رضا (ع) تلاش کردند یک کمربند حمایتى و یک پایگاه‌ مهمی براى ترویج تشیع درعالم متمدن آن زمان ایجاد کنند زیرا در مدینه حضرت امام جواد (ع) حضور داشت که شبه جزیره عربستان و شرق عالم اسلام را حمایت عقیدتى مى‌کردند و خود ایشان نیز در غرب عالم اسلام حضور داشتند و تا شبه جزیره هند و افغانستان را حمایت عقیدتى مى‌کردند ولى مرکز عالم اسلام خالى از حامى معنوى بود لذا براى تکمیل این حلقه حضرت معصومه علیها‌السلام را به مرکز عالم اسلام منتقل کردند.

بزرگترین انقلاب اسلامی جهان از کنار مزار حضرت معصومه(س) شکل گرفت

استاد موسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره) گفت: حرکت حضرت معصومه (س) در دوران حیاتشان در تمدن سازى بسیار مؤثر بودند اما مسأله به اینجا ختم نشد و رحلت ایشان و محل دفن ایشان نیز تبدیل شد به بزرگترین پایگاه شیعیان و وجود ایشان در قم، عامل اصلى تشکیل تمدن و هویت تشیع شد.

چراغى ادامه داد: بزگترین انقلاب جهان یعنى انقلاب اسلامى مردم ایران نیز از کنار مرقد ایشان شکل گرفت و روى مردم سایر نقاط اسلامى نیز بسیار موثر بود.

قم مرکز ترویج اسلام ناب و تشیع است

این نویسنده و پژوهشگر جامعه شناسى با اشاره به انتشار دین اسلام از قم به همه جاى دنیا ابراز داشت: با آمدن شیخ عبدالکریم حائرى یزدى به قم، حوزه علمیه قم رونق بیشترى گرفت و در مدت کوتاهى پایگاه تمدن ساز حوزه از نجف به قم منتقل شد و امروز هر کجا بخواهند صداى اسلام ناب را بشنوند به قم توجه مى‌کنند لذا مى‌توان گفت مسیر هویت بخشى تشیع و احیای تمدن بزرگ اسلامی از قم مى‌گذرد.

ملاصدرا برای حل مشکلا خود از کهک به قم می‌آمد

استاد مرکز آموزش دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم اظهار داشت: ممکن است پرسیده شود یک قبر چگونه ممکن است تمدن بخش باشد؟ جواب این است که حیات آن حضرت با مماتشان تفاوتی با هم ندارد و تأثیرات معنوى که این بزرگواران دارند منحصر به زمان حیاتشان نیست و تشعشعات معنوى که ایجاد مى‌کنند بسیار تأثیرگزار است.

وى خاطرنشان کرد: علمای بزرگ تشیع (مانند صدرالمتالهین، آیت‌الله بروجردی، امام، علامه طباطبایی، آیت الله مرعشی نجفی، آیت الله بهجت، علامه حسن زاده آملی و ...) که خود کوهى از علم و عمل بودند خود را وابسته به حرم مطهر حضرت معصومه (س) می‌دانستند.

حجت‌الاسلام چراغى در ادامه گفتگوى خود با فارس ابراز داشت: ملاصدرا این عالم و فیلسوف بزرگ، هر وقت با مشکل علمى برخورد مى‌کرد از کهک به قم مى‌آمد و با زیارت و توسل به حضرت معصومه، مشکل علمی‌اش حل می‌شد و یا آیت‌الله بهجت هر روز به حرم مشرف مى‌شدند و به زیارت و عبادت مشغول مى‌شدند. همچنین آیت‌الله مرعشى نجفى هر روز صبح قبل از اذان صبح منتظر باز شدن درب حرم بود تا اولین نفرى باشد که به زیارت مشرف مى‌شوند. این ارادت‌ها حاکى از تأثیر‌گذارى و هدایت معنوى این بانوى بزرگوار است.

«تشیع» هویت اصلى مردم ایران است

استاد مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره) گفت: قرآن کریم، حضرت موسى، حضرت عیسى و انبیاء را به عنوان الگو معرفى مى‌کند در حالى که تنها جزئیاتى از زندگى آنها ذکر شده است و ما هم با همین روش و با تحلیل زندگى حضرت معصومه (س) می‌توانیم ایشان را به عنوان الگو به همه معرفى کنیم.

نویسنده و پژوهشگر جامعه شناسى با اشاره به مؤلفه‌هاى هویتى ایران اسلامى بیان داشت: ما ایرانى‌ها سه مؤلفه هویتى داریم؛ یکى هویت ایران باستان، دوم هویت اسلامى است که با آمدن اسلام این مؤلفه پیدا شد و سوم هویت شیعى ماست. چیزى که میان این مؤلفه‌ها جزء هویت اصلى ما شد هویت تشیع (اسلام ناب) بود و سایر هویت‌ها تحت تأثیر این هویت قرار گرفت.

نادرشاه و رضاخان براى از بین بردن هویت تشیع از ایران تلاش کردند

استاد مرکز آموزش پودمانى دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم اظهار داشت: در تاریخ، دو نفر خیلى تلاش کردند هویت تشیع را از ما بگیرند؛ یکى نادر بود که ادعاى احیای تمدن بزرگ اسلامى را داشت و مى‌خواست خودش به جاى خلیفه همه مسلمین قرار بگیرد به همین جهت سکه‌هایى که صفویه به اسم چهارده معصوم ضرب کرده بودند را برداشت و اعلام کرد تشیع مذهب رسمى ایران نیست.

وى افزود: شخص دیگرى که در این راستا تلاش کرد رضاخان بود منتها قصد رضا خان، احیای هویت باستانى ایران بود ولى هر دو تلاش به دلیل اینکه مردم، تشیع را مى‌خواستند با شکست مواجه شد.

قم مرکز مبارزه با حرکت‌هاى ضد شیعى است

دکتر چراغى، مرکز مبارزه با این تلاش‌هاى ضد تشیع را قم دانست و عنوان کرد: حوزه علمیه قم و مراجع عظام تقلید در مقابل حرکت‌هاى ضد شیعى قرار گرفتند و باز این حرکت بزرگ از کنار قبر حضرت معصومه (س) شکل گرفت و حامى معنوى این مبارزه‌ها ایشان بودند که نتیجه آن، انقلاب اسلامى بود.

توجه ویژه‌ای به مبحث تمدن‌سازى و هویت‌بخشى امامان داشته باشیم

استاد مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره) در پایان این گفتگو اظهار داشت: مهندسان فکرى و علما باید علاوه بر بررسى تاریخ نقلى ائمه، به بحث تمدن سازى و هویت بخشى این بزرگواران نیز توجه کنند و متأسفانه کتابهایى که در مورد ائمه تألیف مى‌شود بیشتر به ذکر زندگى نامه و معجزات بسنده مى‌شود و کمتر به تحلیل حوادث زندگى و فلسفه تاریخ ائمه پرداخته مى‌شود. این آثار یک زمانى پاسخگوى نیاز جامعه بود اما جامعه امروز که خودش را در مقابل هویت و تمدن غرب مى‌بیند نیاز به تحلیل زندگى و حرکت‌هاى هویت بخش ائمه دارد.