مریخ یک سیاره عظیم و عجیب و دارای آتشفشان‌های بزرگ، دره‌های عمیق و دهانه‌هایی است که ممکن است میزبان حیات باشند و تمامی این‌ها مریخ را به یک مکان شگفت‌انگیز برای گردشگران آینده تبدیل کرده است.
به گزارش ایسنا، دانشمندان تاکنون چند مریخ نورد برای بررسی این سیاره هیجان انگیز توسعه داده‌اند که طی این خبر به فعالیت این مریخ نوردها پرداخته‌ایم.
مدارگرد شناسایی مریخ
مدارگرد شناسایی مریخ(MRO – Mars Reconnaissance Orbiter) یک فضاپیمای چندمنظوره ناسا است که برای شناسایی و اکتشاف مریخ از روی مدار، طراحی شده است. مدارگرد شناسایی مریخ شامل یک دسته از ابزارهای علمی از قبیل دوربین‌ها، طیف‌سنج‌ها و رادار هستند که برای کاوش
زمین‌چهرها، چینه‌شناسی، کانی‌ها و یخ مریخ هستند که این‌ها راه را برای فضاپیماهای آینده با نشان دادن چگونگی وضع هوای روزانه و سطوح، عوامل بالقوه سطوح فرود و میزبانی ارتباطات جدید از راه دور باز می‌کنند. سامانه ارتباط از راه دور مدارگرد شناسایی مریخ از همه ماموریت‌های
میان‌سیاره‌ای پیشین اطلاعات بیشتری را به زمین فرستاده است و این مدارگرد بیشترین توانایی ایستگاه بازپخش ماهواره‌ای را برای ماموریت‌های آینده خواهد داشت. اخیرا دانشمندان تصاویر متحرک شگفت‌انگیزی از سطح سیاره سرخ ایجاد و منتشر کرده‌اند. دانشمندان از داده‌های "مدارگرد
شناسایی مریخ"(Mars Reconnaissance Orbiter) ناسا برای ایجاد تصاویر متحرک از تپه‌های ماسه‌ای در مریخ استفاده کردند. پژوهشگران امیدوارند تا توسط این تصاویر بتوانند درک خود را از شرایط مریخ و چگونگی حرکت تپه‌ها در مناطق مختلف مریخ افزایش دهند. آنها دریافتند که
بیشترین ریزش تپه‌های ماسه‌ای در منطقه قطب شمالی مریخ مشاهده می‌شود و در آنجا به دلیل وزش باد، تپه‌ها بسیار حرکت می‌کنند. این تپه‌ها در اطراف دهانه‌های برخوردی مانند "هلاس"(Hellas) و "ایسیدیس پلانیتیا"(Isidis Planitia) قرار دارند. دهانه برخوردی در ستاره‌شناسی به
فرورفتگی، حفره یا گودالی در خاک اجرام آسمانی که در اثر برخورد شهاب‌سنگ پدید آمده باشد، گفته می‌شود. مدارگرد شناسایی مریخ به دانشمندان کمک شایانی در جمع‌آوری این داده‌ها کرد. به گفته دانشمندان فرارهای فصلی(یخبندان CO۲ / H۲O) و یخ‌های زمینی در عرض‌های بالاتر نقش
مهمی در تحرک ماسه‌ها ایفا می‌کنند.
مریخ نورد "فرصت"
سال گذشته مریخ‌نورد "فرصت"(Opportunity) پس از ۱۵ سال فعالیت برای همیشه به خواب رفت. علت این عدم فعالیت مجدد هم بروز یک طوفان شن شدید در مریخ اعلام شد.
این کاوشگر قبل از خاموش شدن، طی ۲۹ روز از فعالیت خود تصاویر مجزایی از مریخ منتشر کرد که ناسا آنها را در قالب تصاویر پانوراما منتشر کرد. مریخ‌نورد "فرصت" از زمان خاموش شدن خود، در دره "Perseverance" در مریخ آرام گرفته است. ناسا اخیرا تصاویری از مریخ منتشر کرد
که آخرین محل استقرار مریخ‌نورد "فرصت"(Opportunity) را نشان می‌دهد. در این تصاویر پانوراما، تصاویری از سه فیلتر دوربینی مختلف ترکیب شده است.
"جان کالاس"(John Callas) مدیر پروژه "فرصت" از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا(JPL) اظهار کرد، این پانورامای نهایی مظهر چیزی است که باعث شده کاوشگر فرصت برای ما یک ماموریت بزرگ و چشمگیر اکتشافی باشد.
در سمت راست مرکز تصویر شاهد دهانه "Endeavour" در سطح سیاره سرخ هستیم. سمت چپ آن هم کاوشگر شروع به طی مسیری کرده که دانشمندان قصد بررسی ویژگی‌های مریخ‌شناسی آن را داشتند. ناسا در توضیح ماموریت کاوشگر "فرصت" اظهار کرد: ما انتظار نداشتیم که این
کاوشگر ۱۵ سال دوام بیاورد ولی این زمان به ما کمک کرد که راجع به ویژگی‌های محیطی مریخ اطلاعات مفیدتر و بیشتری کسب کنیم و در آینده فعالیت‌های رباتیک بیشتری را در سطح سیاره مریخ انجام دهیم. پس از ۸ ماه تلاش و ارسال بیش از هزار دستور به کاوشگر به منظور برقراری
ارتباط با کاوشگر فرصت، ناسا در نهایت در تاریخ ۱۳ فوریه ۲۰۱۹ میلادی این ماموریت را تمام شده اعلام کرد.
مریخ نورد "کنجکاوی"
مریخ‌نورد "کنجکاوی" پیچیده‌ترین کاوشگری است که سازمان فضایی آمریکا، ناسا، به سیاره سرخ(مریخ) فرستاده است. این خودروی شش چرخه ۲٫۹ متر طول و ارتفاعی به اندازه قد یک انسان معمولی و ۸۹۹ کیلوگرم وزن دارد و می‌تواند بر روی سطح سیاره حرکت کند و از موانعی تا ارتفاع ۷۵ سانتی‌متر بالا رود و دارای یک باتری پلوتونیوم است که به آن اجازه می‌دهد تا بیش از ۱۰ سال به حرکت ادامه دهد که برای بازدید از کل کفِ گودال گیل و حتی صعود به قله کوه شارپ در مریخ زمانی کافی است. این وسیله که مجهز به انواع تجهیزات علمی است، می‌تواند از خاک نمونه‌برداری و سنگ‌ها را سوراخ کند. یک بازوی رباتیک، نمونه‌ها را برای آنالیز ترکیب شیمیایی به آزمایشگاه درون وسیله منتقل می‌کند. این مریخ‌نورد که در حال حاضر در ماموریت به سر می‌برد، هنگام حرکت در مریخ و ارسال داده‌های جدید در مورد محیط مریخ و تغییرات آن به مرور زمان، نمونه‌هایی را از هر لایه جمع‌آوری می‌کند. شاید کنجکاوی در ماموریت‌های آینده خود بتواند لایه‌های بیشتری را برای ارزیابی ساختار صخره‌های مریخ مورد بررسی قرار دهد. این ماموریت‌ها می‌توانند از اسرار بیشتری در مورد مریخ میلیون‌ها سال پیش پرده بردارند.
اخیرا این مریخ نورد به دانشمندان در کشف مولکول‌های آلی در مریخ کمک کرده است. به نظر می‌رسد کشف اخیر طبقات مختلف ماده آلی در رسوبات مریخ توسط مریخ‌نورد "کنجکاوی"(Curiosity) نشان می‌دهد که ترکیبات آلی به شدت در مریخ وجود دارد. یک گروه جالب توجه از ترکیبات آلی شناسایی شده "تیوفن‌ها" بودند که به طور معمول در زمین در کروژن(مخلوطی از ترکیبات شیمیایی آلی)، زغال سنگ و نفت خام و همچنین در استروماتولیت‌ها و میکرو فسیل‌ها روی زمین یافت می‌شود. دانشمندان حضور تیوفن‌ها در سیاره سرخ را بررسی کردند. این مطالعه نشان می‌دهد که یک فرآیند بیولوژیکی که به احتمال زیاد شامل باکتری‌ها است، ممکن است نقش مهمی در ایجاد چنین ترکیبات آلی در خاک مریخ نقش داشته باشد.
بنابر گفته محققان تیوفن‌ها می‌توانند از طریق کاهش سولفات ترموشیمیایی ساخته شده باشند که طی این فرایند مجموعه‌ای از ترکیبات تا ۲۴۸ درجه فارنهایت (۱۲۰ درجه سانتیگراد) یا بیشتر گرم می‌شوند. در سناریوی بیولوژیکی، باکتری‌ها که ممکن است بیش از سه میلیارد سال پیش هنگامی که مریخ گرم‌تر و مرطوب‌تر بود، وجود داشته باشند، می‌توانستند روند کاهش سولفات را که منجر به ساخت تیوفن‌ها می‌شود، تسهیل کرده باشند. مریخ‌نورد کنجکاوی در کشف این مولکول‌ها نقش بسیار مهمی دارد.
مریخ‌نورد "اگزومارس"
مریخ‌نورد اگزومارس(ExoMars rover) مریخ‌نورد رباتیک برنامه‌ریزی شده مریخ، به رهبری آژانس فضایی اروپا است. بنابر برنامه‌ریزی‌ها، آژانس فضایی اروپا قصد دارد مریخ‌نورد خود به نام مریخ‌نورد "اگزومارس روزالیند فرانکلین" را در ۲۵ ژوئیه پرتاب کند. پس از فرود موفق‌آمیز، مریخ‌نورد با بهره‌گیری از انرژی خورشیدی یک مأموریت ۶ ماهه را برای جستجوی نشانه‌های احتمالی وجود زندگی در گذشته یا حال در مریخ آغاز می‌کند.
انتظار می‌رود با پرتاب مریخ‌نورد اگزومارس که قرار است در ژوئیه سال ۲۰۲۰ پرتاب شود، اطلاعات بیشتری درباره کشف مولکول‌های آلی مریخ دسترس دانشمندان قرار بگیرد؛ زیرا این مریخ‌نورد مجهز به یک طیف‌سنج جرمی به نام "موما"(MOMA ) است که از یک روش تحلیلی بسیار خوب استفاده می‌کند و امکان جمع‌آوری مولکول‌های بزرگ‌تر را فراهم می‌کند. دانشمندان اظهار کرده‌اند می‌توانند از داده‌های جمع‌آوری شده توسط مریخ نورد اگزومارس برای بررسی ایزوتوپ‌های کربن و گوگرد استفاده کنند.
مارس ۲۰۲۰
ناسا، نام پیشنهادی یک دانش‌آموز را برای مریخ‌نورد خود که تاکنون "مارس ۲۰۲۰" نام داشت، انتخاب کرد. سرانجام برای مریخ‌نورد ناسا موسوم به "مارس ۲۰۲۰"(Mars ۲۰۲۰)، نامی انتخاب شد. این مریخ‌نورد، "استقامت"(Perseverance) نام گرفت. "استقامت"، نامی است که یک دانش‌آموز مقطع
متوسطه اهل ویرجینای غربی برای این مریخ‌نورد انتخاب کرده و موفق شده بیش از ۲۸ هزار نام پیشنهادی را در یک رقابت عمومی شکست دهد. ناسا کاوشگر مارس ۲۰۲۰ یا همان مریخ نورد "استقامت" خود را برای انجام آخرین مراحل آماده‌سازی به فلوریدا منتقل کرده است و پس از انجام
این عملیات احتمالا این کاوشگر برای پرتاب به سوی سیاره سرخ آماده خواهد بود. پرتاب مریخ‌نورد "استقامت"، برای ژوئیه سال ۲۰۲۰ برنامه‌ریزی شده و براساس برنامه‌ریزی‌ها باید در فوریه سال ۲۰۲۱ به مریخ برسد. این مریخ‌نورد، مجموعه‌ای از تجهیزات علمی مانند رادار زمین‌نفوذ،
طیف‌سنج برای بررسی ترکیبات خاک و چندین دوربین برای ثبت تصاویر پانوراما و کلوزآپ از سطح مریخ را با خود حمل می‌کند. استقامت، یک بالگرد کوچک و ابزاری برای تولید اکسیژن از دی‌اکسید کربن نیز به همراه خواهد داشت. همه این تجهیزات به این دلیل طراحی شده‌اند که اکتشافات
آینده هم توسط ربات و هم توسط انسان، ساده‌تر و کارآمدتر صورت بگیرد. این ماموریت، دو هدف دارد. نخستین هدف، بررسی‌های علمی برای درک محیط مریخ در گذشته و حال و همچنین قابل سکونت بودن آن است. دلیل دوم نیز جمع‌آوری نمونه‌هایی از خاک مریخ برای آوردن به زمین
است. ماموریت دیگری که برای سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی می‌شود، قرار است لوله‌های آزمایشی جمع‌آوری شده توسط مریخ‌نورد "استقامت" را به زمین بازگرداند تا مورد بررسی جامع‌تر قرار بگیرند.
مریخ‌نورد "اسپیریت"
مریخ‌نورد "اسپیریت" در ۱۰ ژوئن ۲۰۰۳ به فضا پرتاب شد و ماموریت "مریخ‌نورد اکتشاف" را آغاز کرد. "اسپیریت"(Spirit) که با نام "مریخ‌نورد اکتشاف - ای"(MER-A) یا (MER-۲) هم شناخته می‌شود، یک مریخ‌نورد رباتیک بود که از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰ روی مریخ فعالیت داشت.
این مریخ‌نورد، در ۱۰ ژوئن ۲۰۰۳ با موشک "دلتا ۲"(Delta II) به فضا پرتاب شد و در ۴ ژانویه ۲۰۰۴ با موفقیت روی مریخ فرود آمد. سه هفته بعد، مریخ‌نورد "آپورچونیتی"(Opportunity) هم روی طرف دیگر این سیاره نشست. این دو مریخ‌نورد در واقع، دو وسیله کاملا مشابه بودند که گرچه برای
انجام ماموریت‌های اکتشافی سه ماهه بر روی مریخ طراحی شده بودند اما در عمل به مدت چندین سال دوام آوردند. اسپیریت در تاریخ ۳ ژانویه ۲۰۰۴ در منطقه دهانه "گوسو"(Gusev) در مریخ به سلامت فرود آمد اما در هفدهمین روز، مشکل نرم‌افزاری باعث مختل شدن کار کامپیوتر
اسپیریت شد و در نهایت، تیم کارشناسان با حذف تعدادی از فایل‌ها موفق شدند در سی و سومین روز کاری، وضعیت نرم‌افزاری را اصلاح و آن را به حالت اصلی بازگردانند.
در روز شصت و پنجم، اسپیریت بعد از طی مسافت ۳۷۰ متر بر روی سطح مریخ، به دهانه "بونویل"(Bonneville) رسید. کارشناسان با بررسی تصاویر این دهانه دریافتند که فرستادن مریخ‌نورد به درون آن لزومی ندارد زیرا هدف مشخصی در آن دیده نمی‌شد؛ بنابراین اسپیریت به طرف تپه‌های
موسوم به تپه‌های "کلمبیا"(که به یاد هفت نفر سرنشین شاتل فضایی کلمبیا که در حادثه انفجار این شاتل جان باختند، نام گذاری شده بود) حرکت کرد. اسپیریت در روز صد و پنجم کاری، به دهانه "میسولا"(Missoula) رسید اما کاوش در این دهانه هم به خاطر وجود سنگ‌های قدیمی، لغو شد و
اسپیریت به مسیر خود به سمت تپه‌های کلمبیا ادامه داد. چهار روز بعد، اسپیریت به تپه‌های کلمبیا رسید و به مدت ۲۳ روز، به بررسی سنگ‌هایی در گودال "هانک"(Hank) پرداخت. در این گودال، اسپیریت با استفاده از طیف‌سنج اشعه ایکس، سنگی به نام "دیگ طلا" (Pot of Gold) را مورد
بررسی قرار داد و مشخص کرد که سنگ حاوی هماتیت است. یکی از بزرگترین اکتشافات مریخ نورد اسیپریت، کشف شواهدی از وجود چشمه‌های معدنی در این ناحیه بود. مریخ نورد اسپیریت، در سال ۲۰۱۰ به دلیل قرار گرفتن در چهارمین زمستان سرد مریخ و عدم جهت گیری مناسب صفحات
خورشیدی، توان الکتریکی خود را از دست داد و از کار افتاد.